Έκθεση περί συνοικισμού των Σουλιωτών προς τη Βουλή, 1851

Απόσπασμα της ομιλίας του βουλευτή Λεωνίδα Ιασονίδη στην Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση στις 27 Ιουνίου 1924
6th August 2019
Συζήτηση-ψήφιση νομοσχεδίου περί αποικισμού των Κρητών προσφύγων, 1848
6th August 2019
1821-1833

Έκθεση περί συνοικισμού των Σουλιωτών προς τη Βουλή, 1851

Οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν το 1804 να εγκαταλείψουν την περιοχή τους μετά από μακρά πολεμική σύγκρουση με τον Αλή πασά και να μετοικήσουν στα Επτάνησα. Επέστρεψαν μετά από συμφωνία με το Αλή πασά το 1820 αλλά τον Σεπτέμβριο του 1822 οι στρατιωτικές εξελίξεις στη Δυτική Ελλάδα τους υποχρέωσαν σε νέο εκπατρισμό. Οι Σουλιώτες, έμπειροι και ικανοί πολεμιστές, εντάχθηκαν στις δυνάμεις της επαναστατικής Διοίκησης και έλαβαν μέρος σε σημαντικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Παράλληλα έθεταν διαρκώς το ζήτημα εύρεσης τόπου εγκατάστασης των οικογενειών τους. Αρχικά είχαν εκφράσει την επιθυμία να εγκατασταθούν στο Μεσολόγγι, αργότερα προτάθηκε η Αργολίδα, ενώ κάποιες πρώτες απόπειρές τους να μετοικήσουν σε περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας (Ζαπάντι, Βραχώρι Αγρινίου) συνάντησαν αντιδράσεις από τους κατοίκους. Οι εκπρόσωποι των Σουλιωτών έκαναν διάφορες προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης, απευθυνόμενοι με διάφορες ευκαιρίες προς τη Διοίκηση, ενώ έθεταν το θέμα και στις Εθνοσυνελεύσεις (Γ΄ Εθνοσυνέλευση 1826-1827, Δ΄ Εθνοσυνέλευση 1829).
Κατά την οθωνική περίοδο εκδόθηκαν δύο Βασιλικά Διατάγματα, τα οποία όριζαν την περιοχή της Ναυπάκτου και του Αγρινίου ως τόπο μόνιμης εγκατάστασής τους, αλλά φαίνεται ότι δεν εφαρμόστηκαν. Έτσι, το 1851 υποβλήθηκε στη Βουλή νέο νομοσχέδιο προκειμένου να ρυθμιστεί οριστικά το ζήτημα και ψηφίστηκε νόμος που καθόριζε τους όρους συνοικισμού και αγροτικής αποκατάστασης των Σουλιωτών στις περιοχές αυτές.


Συνεδρίασις ΛΑ΄
29 Δεκεμβρίου 1851


Έκθεσις
περί συνοικισμού των Σουλιωτών
Προς την Βουλήν

Κύριοι!
«Κατά διαταγήν του Βασιλέως λαμβάνομεν την τιμήν να σας παρουσιάσωμεν το περί συνοικισμού των Σουλιωτών συνταχθέν νομοσχέδιον, συνοδεύοντες αυτό με τας εξής διασαφήσεις.
Οι Σουλιώται μετά την άλωσιν της ιστορικής πόλεώς των, καθ' ην τοσαύτα κατά του εχθρού διέπραξαν και ήνοιξαν δια των κατορθωμάτων των λαμπράν εις την ιστορίαν της επαναστάσεώς μας σελίδα, ηναγκάσθησαν, ως γνωστόν, να εγκαταλείψουν δια παντός τον τόπον της γεννήσεώς των, τον οποίον υπό δουλείαν ουδέποτε συνήνεσαν ν' αναγνωρίσουν, και να μεταβούν εις την ελευθέραν Ελλάδα, όπου διαμένουν έκτοτε συμμετασχόντες όλων των πολέμων και των αγώνων της, και διακριθέντες πάντοτε δια κατορθωμάτων δόξης και ανδρίας.
Τας λαμπράς προς την πατρίδα εκδουλεύσεις και θυσίας των εκτιμώσαι αι προλαβούσαι εθνοσυνελεύσεις και κυβερνήσεις, ίδια υπέρ αυτών εψήφισαν μέτρα προς αποκατάστασίν των εντός του Κράτους∙ αι αποφάσεις όμως αύται και τα ψηφίσματα των εθνοσυνελεύσεων δεν εξετελέσθησαν ένεκα των τότε περιστάσεων, και οι πλείονες έμενον ως εκ τούτου ανέστιοι μέχρι της αισίας αφίξεως της Α. Μ. και της αποκαταστάσεως των πραγμάτων, ότε η Κυβέρνησις βαίνουσα ομαλώτερον περί την εκπλήρωσιν των υποχρεώσεων του έθνους, απεφάσισεν επί τη αιτήσει των τα εξής, δυνάμει των από 19 Οκτωβρίου 1835 και από 8 Νοεμβρίου 1837 Β. διαταγμάτων.
«1. Οι δύω συνοικισμοί των Σουλιωτών εις Ναύπακτον και Αγρίνιον εγκρίνονται.
2. Να παραχωρηθώσιν εις εκάστην συνοικιζομένην οικογένειαν ανά 600 τετραγωνικά μέτρα δωρεάν προς ανέγερσιν οικίας.
3. Οι λαμβάνοντες εθνικάς οικίας ή ερείπια να πληρώσουν μετρίαν τινά τιμήν δια την ύλην των, και το αντίτιμον να χρησιμεύση υπέρ κοινωφελών καταστημάτων μετά την σύστασιν του δήμου των.
4. Να παραχωρηθώσι δωρεάν εις εκάστην οικογένειαν ανά 1000 τετραγωνικοί Β. πήχεις προς κηποφυτείαν.
5. Να δοθώσι προσέτι αι αναγκαιούσαι εθνικαί γαίαι δια καλλιέργειαν επί πληρωμή του αντιτίμου, κατά τους όρους του περί προικοδοτήσεως νόμου.
6. Να συστηθή επιτροπή επί τούτω, ήτις να εφορεύη και επισπεύση την ακριβή και δικαίαν εκτέλεσιν των ανωτέρω.»
Συνεπεία των αποφάσεων τούτων της Κυβερνήσεως και των προς εκτέλεσίν των ληφθέντων μέτρων ηδυνήθησαν να λάβωσιν οι Σουλιώται κατ' αμφότερα τα μέρη του συνοικισμού των εις την κατοχήν αυτών τα αναγκαία γήπεδα και οικίας, και να στεγάσωσιν εν αυταίας τας οικογενείας των.
Ο αριθμός των συνοικισθέντων οικογενειών, κατά τας πληροφορίας των αρμοδίων αρχών, εις μεν την Ναύπακτον αναβαίνει εις 196, εξ ων 133 έλαβον οικόπεδα, και 145 μόνον γαίας, δια καλλιέργειαν εκτάσεως 350 περίπου στρεμμάτων ομού∙ εις δε το Αγρίνιον, εις 107 οικογενείας λαβούσας απάσας εθνικά γήπεδα εκτάσεως στρεμμάτων 200 περίπου ομού∙ μόνον δε 23 εκ τούτων εθνικούς αμπελώνας επί εκτιμήσει στρεμμ. 280, περίπου αξίας δρ. 3.800. Γαίας δια καλλιέργειαν δεν έλαβον εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ως είρηται, διότι δεν ήσαν εις κατάστασιν να αποδώσωσι το αντίτιμόν των, κατά τον τεθέντα δια την παραχώρησίν των όρον, τον οποίον ως γενικόν μέτρον η Κυβέρνησις ευρέθη τότε εις την ανάγκην να τοις επιβάλη, αλλά του οποίου την εφαρμογήν θεωρούσα απραγματοποίητον και εν άλλοις συνοικισμοίς, επεφυλάχθη να ικανοποιήση ακολούθως πληρέστερον τα κατά τούτο δικαιώματα και τας ανάγκας των, άμα ήθελεν επέλθει η τροποποίησις του όρου τούτου και επί των ειρημένων συνοικισμών, όπερ εγένετο δια των από 15 Σεπτεμβρίου 1848 και από 10 Μαρτίου 1847 νόμων περί Κρητών και των Ψαριανών, και δι' άλλων Β. διαταγμάτων.
Επειδή επομένως δια την αποκατάστασιν του συνοικισμού των το κυριώτερον μέσον, η παραχώρησις των γαιών, δεν έλαβε χώραν και ο συνοικισμός των ούτος δεν προώδευσεν, ούτοι δε αναμένοντες μέχρι τούδε την υπό καλλιτέρους όρους παραχώρησιν των γαιών, συνέβη, εναντίον της προθέσεως και του υπέρ αυτών σκοπού της Κυβερνήσεως, να στερηθώσι και όλων των εκ της νομής των γαιών εισοδημάτων, τα οποία πάντες οι των ανωτέρω συνοικισμών απήλαυσαν μέχρι της οριστικής αναγνωρίσεώς των ως ιδιοκτησίας των∙
Εκτός δε του πλεονεκτήματος τούτου, το οποίον πολλοί των συνοικιζομένων απήλαυσαν, υπάρχει και η σημαντική διαφορά της αξίας των γαιών, καθ' όσον αι κατά τα μέρη του συνοικισμού των Σουλιωτών κείμεναι εθνικαί γαίαι εκτιμώνται μόλις περί τας 20-30 δραχ. το στρέμμα, εν ω αι δοθείσαι εις άλλους υπολογίζονται εις ασυγκρίτω λόγω μεγαλειτέραν τιμήν∙
Η Κυβέρνησις επομένως προς συμπλήρωσιν των υπέρ αυτών ιδίως αποφασισθέντων, και δια να δώση τα μέσα της αποκαταστάσεως να συνοικισθώσιν εις το αυτό μέρος και όσοι εκ τούτων διαμένοντες εις άλλας επαρχίας δεν έλαβον τοιαύτα, εθεώρησεν αναγκαίον να προβή εις το να προκαλέση την ανήκουσαν νομοθετικήν πράξιν κατά το παρουσιαζόμενον νομοσχέδιον, το οποίον, ως θέλετε παρατηρήσει, δεν είναι κατ' ουσίαν ειμή η κύρωσις των γενομένων δια των ανωτέρω Β. διαταγμάτων παραχωρήσεων και η επέκτασις των δοθεισών εις άλλους συνοικισμούς και επί του των Σουλιωτών ώστε μ' όλας τας καθυστερήσεις, εις ας υπέκυψαν οι Σουλιώται, ως είρηται, μ' όλας τας εξαιρετικάς περιστάσεις και τας ανάγκας, εις ας ευρίσκονται, ουδεμία καινοτομία ή διάκρισις υπέρ αυτών εισάγεται, εκτός μόνης της μικράς διαφοράς, ήτις προκύπτει ως προς τον τιθέμενον ανώτατον όρον της εις εκάστην οικογένειαν παραχωρουμένης εκτάσεως γης, κατά σύγκρισιν του δια του ανωτέρω νόμου παραδεχθέντος υπέρ των Ψαριανών∙ αλλ' η διαφορά αύτη περιοριζομένη εις 20 στρέμματα, είναι ασήμαντος, εάν ληφθώσιν υπ' όψιν αι εκτεθείσαι περιστάσεις.
Πεποίθαμεν επομένως, ότι ως τοιούτον θέλει τύχει το νομοσχέδιον της επιδοκιμασίας σας.
Εν Αθήναις, την 22 Δεκεμβρίου 1851

[...]

«Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής και της Γερουσίας απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Άρθρον 1
Εις έκαστον αρχηγέτην οικογενείας των συνοικισθέντων εν Ναυπάκτω και Αγρινίω Σουλιωτών παραχωρούνται δωρεάν γαίαι προς καλλιέργειαν ανά 60 μέχρις 120 βασιλικών στρεμμάτων. Εις τους όσοι εξ αυτών έλαβον ήδη γήπεδα προς ανέγερσιν οικιών και γαίας δια κήπον, κατά τα περί συνοικισμού αυτών Β. διατάγματα, θέλουσι δοθή τα ανήκοντα έγγραφα ιδιοκτησίας.
Αι αυταί παραχωρήσεις ορίζονται και δια τους Σουλιώτας, οίτινες ήθελον συνοικισθή ακολούθως εις τα αυτά μέρη, εφ' όσον δεν μετέσχον των ρηθεισών παραχωρήσεων.

Άρθρον 2
Αι εις τους συνοικισθέντας χορηγηθείσαι εθνικαί γαίαι, δυνάμει των από 19/31 Οκτωβρίου 1835 και 8/20 Νοεμβρίου 1837 Βασ. διαταγμάτων, θέλουν παραχωρηθή εις αυτούς δωρεάν προς καλλιέργειαν, εάν το ζητήσωσι, κατά τας διατάξεις του παρόντος νόμου, και θέλουν καταλογισθή εις την μερίδα των, καθ' όσον δεν υπερβαίνουν το κατά το προηγούμενον άρθρον ανήκον αυτοίς ποσόν των στρεμμάτων.

Άρθρον 3
Η επί τη βάσει του ανωτάτου και ελαχίστου όρου διανομή των γηπέδων και των γαιών θέλει κανονισθή δια Β. διατάγματος, κατ' αναλογίων των εκδουλεύσεων και του αριθμού των μελών της οικογενείας εκάστου, τηρουμένων των όρων του α΄. άρθρου του από 12 Φεβρουαρίου 1849 νόμου περί των προσόντων των εν Ερετρία συνοικιζομένων Ψαριανών, ως προς την διάκρισιν των αρχηγετών οικογενείας.

Άρθρον 4
Δια τας εν τω άρθρω 1 του παρόντος νόμου διαλαμβανομένας παραχωρήσεις δεν δύναται να διατεθώσι γαίαι εκ των κατεχομένων και καλλιεργουμένων υπό γεωργών, κατά τους όρους του από 24 Ιουνίου 1843 νόμου, εκτός εάν αι γαίαι αύται ήθελον περιλαμβάνεσθαι εις το κατά το μέρος του συνοικισμού επεκταθησόμενον σχέδιον της πόλεως.
[...]


Είδος Τεκμηρίου: Πρακτικά Συνεδριάσεων
Στοιχεία Δημιουργίας
Βουλή των Ελλήνων
Βουλή των Ελλήνων
29-12-1851
Αθήνα
Θεματική Ενότητα
394

Τόποι μετακινήσεων προσφύγων

Τόπος Προέλευσης: Σούλι