Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Αλέξιου Παν. Κουτσαλέξη

Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Ανδρέα Συγγρού σχετικά με τη διαβίωση της οικογένειάς του στην Τήνο

6th August 2019

1821-1833

Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Αλέξιου Παν. Κουτσαλέξη

Ο Ηπειρώτης Αλέξιος Παν. Κουτσαλέξης το 1882 εκδίδει τα απομνημονεύματά του, όπου κυριαρχούν οι παιδικές μνήμες από τα Γιάννενα και τους Καλαρρύτες, το ξέσπασμα της επανάστασης στο χωριό τον Ιούλιο του 1821 και η φυγή μιας ομάδας κατοίκων -ανάμεσα στους οποίους ήταν ο ίδιος, δωδεκαετής, με την οικογένειά του- μέχρι το Δραγαμέστο όπου κατέληξαν μετά από δύο σχεδόν μήνες, αναζητώντας κάποιο πλεούμενο για να περάσουν στην Κέρκυρα. Κεντρικό ρόλο στην αφήγησή του έχει η πεζοπορία των προσφύγων από ορεινά μονοπάτια και χωράφια, η διαμονή στο ύπαιθρο, οι κίνδυνοι και οι κακουχίες της διαδρομής, η συμπεριφορά και η υποδοχή των κατοίκων των χωριών από τα οποία διέρχονταν. Στο απόσπασμα που ακολουθεί η ομάδα των προσφύγων εγκαθίσταται μετά από μακρά πορεία έξω από το Μεσολόγγι, έχοντας υποστεί, εκτός από την ταλαιπωρία, και επιθέσεις ληστών στο Βάλτο, οι οποίοι επέδειξαν έναν ιδιότυπο σεβασμό μόνο σε όσους από τους πρόσφυγες θεώρησαν πολεμιστές. Οι τοπικές αρχές του Μεσολογγίου, μαζί με τον Ηπειρώτη πρόκριτο Αλέξιο Νούτσο που βρισκόταν εκεί, υποδέχθηκαν με φιλανθρωπία και θέρμη τους πρόσφυγες και φρόντισαν για τη διαμονή τους σε καταλύματα στην πόλη, ενώ οι αγροφύλακες τους επέτρεπαν να τρώνε ελεύθερα από τη νέα σοδειά της σταφίδας. Το Μεσολόγγι δίνει εντύπωση πόλης με αναιμική οχύρωση που περιβάλλεται από μια τάφρο γεμάτη ακαθαρσίες. Ο Κουτσαλέξης υποστηρίζει ότι η πορεία φυγής των Καλαρρυτών διήρκεσε από τον εορτασμό των Αγίων Αποστόλων (29 Ιουνίου) έως τα τέλη Αυγούστου 1821, πιθανόν όμως σφάλει ως προς την ακρίβεια των ημερομηνιών καθώς οι Καλαρρύτες κατελήφθησαν στις 8 Ιουλίου 1821.

Άπειροι οικογένειαι προηγηθείσαι ημών εστάθμευον εις την θέσιν αυτήν [έξω από το Μεσολόγγι ανάμεσα τους ναούς Αγίου Παντελεήμονος και Αγίας Παρασκευής]. Αι εκκλησίαι κατελήφθησαν, τόπος κενός δεν ευρίσκετο. Η ανάγκη λοιπόν μας έφερε εις μέρος, όπερ δεν κατείχετο. Πολλή ώρα επέρασεν, όπως εύρωμεν θέσιν κατάλληλον εις στάθμευσιν. Ενώ ησχολούμεθα με αυτά τα έργα, άλλαι οικογένειαι φθάνουν, μεταξύ δε αυτών ο θείος μου Αναστάσιος Κουτσαλέξης, όστις είχε πληγωθή κατά την σιαγόνα εις τον πόλεμον των Καλαρρυτών. Όλαι αι φθάσασαι οικογένειαι κατά την ημέραν εκείνην έκλαιον δια την κακήν μοίραν των, διότι εκτός των γενικών παθημάτων όλου του λαού αι οικογένειαι αυταί είχον την ατυχίαν να γυμνωθώσιν από ληστάς Βαλτινούς. Μόνον ο θείος μου εδόξαζε τον Θεόν, ότι έμεινεν απείρακτος.
Ο αρχιληστής, μαθών και βλέπων ότι υπήρχε πληγή από πόλεμον, εθεώρησεν αυτόν παλληκάρι, και τα παλληκάρια οι λησταί κάπως τα σέβονται. Ο θείος μου ήτο ένοπλος, καθώς και ο εν ηλικία υιός του Ιωάννης έφερεν όπλα· αλλ’ είχον φόβον οι λησταί από παρομοίους πολεμιστάς; Όθεν η ιδέα της εκτιμήσεως της ανδρείας και από τους ληστάς έχει κάπως τον τόπον της. Ούτω τον μικρόν του θησαυρόν ο θείος μου τον έφερεν ανέπαφον, και ο αρχιληστής τον εφίλευσε κατά την συνήθειαν, και τον συνώδευσεν έως εις το μέρος όπου είχε την τελευταίαν φυλακήν του.
Η είδησις της αφίξεως τόσων οικογενειών έφθασεν αμέσως εις τα ώτα των τότε εν Μεσολογγίω αρχών. Το πρωί μας επεσκέφθησαν διάφορα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων εξείχε ο μεγαλοπρεπέστατος Αλέξιος Νούτσος, ο σφαγείς από τον Οδυσσέα μετά του Παλάσκα εις Αγίαν Μαρίνα Λοκρίδος, οι οποίοι αν έζων, άλλην τροπήν ήθελον δώσει εις τα πράγματα εν τη Ηπείρω. Οι ανωτέρω άρχοντες έκλαυσαν, μας παρηγόρησαν και υπεσχέθησαν να χορηγήσουν ημίν καταλύματα.
Εν όσω μένομεν εις το ύπαιθρον έξωθεν της πόλεως του Μεσολογγίου, δεν πρέπει να χάνω τον καιρόν μου εις μάτην· πρέπει να λογαριάσω πόσας ημέρας εκάμομεν εξελθόντες από Καλαρρύτας έως να φθάσωμεν εις Μεσολόγγιον. Ημέρα της φυγής μας ήτο, ως ανωτέρω έγραψα, η εορτή των Αγίων Αποστόλων. Εφθάσαμεν εις Μεσολόγγιον κατά την ωρίμανσιν των σταφίδων· εύκολος λογαριασμός. Ας τον κάμη όποιος θέλει, εγώ τον αποφεύγω· πιστοποιώ όμως ότι έφαγον ωρίμους σταφίδας, και ότι οι αγροφύλακες αφθόνως μας εχορήγουν άνευ τινός πληρωμής καθ’ όλην την διάρκειαν της εν υπαίθρω διαμονής μας και μετά ταύτα, αφού εισήλθομεν εις την πόλιν.
Τέλος έφθασεν η ημέρα της εις Μεσολόγγιον εισόδου μας· αγγέλλεται ημίν από πρωίας, ότι αι οικίαι ετοιμάσθησαν. Το ιππάριον του Γιώτη εφορτώθη και όλοι μας εφορτώθημεν τα ολίγα πράγματά μας. Η είσοδος εις την πόλιν εγίνετο δια θύρας μικράς, ην ανήρ ισχυρός με τους πόδας του η δύνατο να κρημνίση· χάνδαξ δε γέμων βορβόρου ήτο της πόλεως το φράγμα· το φράγμα όμως αυτό με ασήμαντα τινά έργα αντέσχε κατά μυριάδων εχθρών.

Α. Π. Κουτσαλέξης, Διαφέροντα και περίεργα τινά ιστορήματα, Αθήνα 1882, σ. 51-53. Επανέκδοση Αθήνα, εκδ. Πελεκάνος, 2011.