Άρθρο σχετικά με έκθεση προς ΟΗΕ για την κατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, εφ. Ελευθερία, 26/6/1960

1950-1989

Άρθρο σχετικά με έκθεση προς ΟΗΕ για την κατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, εφ. Ελευθερία, 26/6/1960

Η ανθρωπιστική κρίση που προκλήθηκε από τους μαζικούς εκτοπισμούς πληθυσμών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στη δημιουργία διεθνών οργανώσεων για την αποκατάσταση των προσφύγων. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ιδρύθηκε το 1950 και την επόμενη χρονιά υιοθετήθηκε η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το Καθεστώς των Προσφύγων.
Στην Ελλάδα, τριάντα χρόνια μετά την άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων το 1922, το προσφυγικό πρόβλημα δεν είχε λυθεί πλήρως. Χιλιάδες Μικρασιάτες εξακολουθούσαν να ζουν σε χαμόσπιτα στη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά, οι περισσότεροι Αρμένιοι και Ασσύριοι πρόσφυγες διαβίωναν σε άθλιες συνθήκες, ενώ πολλοί πρόσφυγες από τη Ρωσία δεν είχαν καταφέρει να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ενώ η Ελλάδα δεν είχε λύσει ούτε το πρόβλημα των εκτοπισμένων χωρικών του Εμφυλίου Πολέμου, είχαν αρχίσει να εισρέουν στη χώρα πρόσφυγες από τα κομμουνιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Η εισροή ομογενών και αλλογενών προσφύγων από τα κομμουνιστικά κράτη κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο επιδείνωσε τη φτώχεια και την ανεργία και ενδυνάμωσε τον ψυχροπολεμικό φόβο της κομμουνιστικής διείσδυσης. Τα στοιχεία για τον αριθμό των προσφύγων στην Ελλάδα ήταν αντικρουόμενα. Σύμφωνα με τους αριθμούς της ελληνικής κυβέρνησης, οι πρόσφυγες το 1950 ήταν 45.430, εκ των οποίων οι 34.170 ήταν ομογενείς και οι 11.260 αλλογενείς. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών από την άλλη κατέγραψε το 1954 4.700 Έλληνες που είχαν απελαθεί από τη Ρουμανία, 5.000 Βορειοηπειρώτες και περίπου 1.000 αλλογενείς φυγάδες από τη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία και την Αλβανία. Το ελληνικό κράτος υπογράμμιζε σε όλες τις διεθνείς συναντήσεις για το θέμα των προσφύγων την αδυναμία του να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των νεοεισερχόμενων. Κατόπιν των επίμονων αιτημάτων της Ελλάδας, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και άλλες διεθνείς οργανώσεις ανέλαβαν την περίθαλψη αυτών των προσφύγων και τη μετεγκατάσταση μεγάλου αριθμού τους σε άλλες χώρες, ενώ παράλληλα παρείχαν προστασία και αρωγή και σε περίπου 6.000 Αρμένιους, 1000 Λευκούς Ρώσους και 300 Ασσύριους που είχαν φτάσει μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν είχαν αποκτήσει ελληνική ιθαγένεια.
Στο δημοσίευμα που ακολουθεί γίνεται αρχικά λόγος για τις άθλιες συνθήκες ζωής των προσφύγων. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στον οικισμό του Καρέα, στον οποίο από το 1955 και ύστερα είχαν αρχίσει να οικοδομούνται πολυκατοικίες από το ελληνικό κράτος με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της σουηδικής οργάνωσης Radda Barnen για να στεγαστούν ομογενείς πρόσφυγες από τη Ρουμανία και τη Σοβιετική Ένωση. Με την οικονομική συνδρομή του ιδρύματος του Αρμένιου Καλούστ Γκιουλμπενκιάν στεγάστηκαν στην περιοχή και Αρμένιοι πρόσφυγες του 1922.
Ο συντάκτης αναφέρεται στον Διεθνή Οργανισμό Προσφύγων, ο οργανισμός αυτός όμως είχε πάψει να υφίσταται και είχε αντικατασταθεί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ήδη από το 1951.

Βάσει ελληνικής εκθέσεως εις τον Ο.Η.Ε.
Αθλιεστάτη εν Ελλάδι η θέσις των προσφύγων
Δραματική περιγραφή που καταλήγει εις λυρικόν επίλογον

Ηνωμένα Έθνη, Ιούνιος (Του ανταποκριτού μας). Εις δημοσίευμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών η ελληνική κυβέρνησις ομολογεί ότι οι εν Ελλάδι πρόσφυγες ζουν υπό αθλιεστάτας συνθήκας και, εμμέσως, ότι η εν γένει οικονομία της χώρας ευρίσκεται εις δεινήν κατάστασιν. Το εν λόγω δημοσίευμα υπό τον τίτλον «Το πρόβλημα των Προσφύγων εν Ελλάδι» εξεδόθη -κατ’ επίσημον ανακοίνωσιν της Γεν. Γραμματείας του Ο.Η.Ε.- τη αιτήσει της ελληνικής κυβερνήσεως και εβασίσθη επί στοιχείων τα οποία παρεσχέθησαν αρμοδίως.
«Πολλοί πρόσφυγες –αναφέρεται σχετικώς- ζουν εις παράγκας εις πρωτόγονον επίπεδον». Και συνεχίζει η επίσημος ελληνική δημοσίευσις: «Προ ετών θα ηδύνατο να επισκεφθή κανείς περίεργα συγκροτήματα καταυλισμών όπου ατυχείς οικογένειαι ευρίσκοντο κουλουριασμέναι• μίαν αποθήκην καπνών, σκοτεινήν και υγράν, με σαπισμένα δοκάρια που εχρησίμευεν ως κατοικία δια 90 παιδιά, που ζούσαν μέσα εις τους διαδρόμους γεμάτους αρουραίους και έντομα». Η περιγραφή καθίσταται έτι (εάν τούτο είναι δυνατόν) ρεαλιστικωτέρα όταν αναφέρωνται και μπατανίαι που χωρίζουν οικογενείας», αι λαμαρίναι που αποτελούν τους τοίχους και την σκεπήν των οικημάτων αυτών, όπου «και αυτοί ακόμη που δεν πάσχουν από νοσήματα του στήθους δυσκόλως αντέχουν την ζέστην του θέρους και το κρύο του χειμώνος».
Εκατοντάδες πρόσφυγες συρρέουν εις Ελλάδα κάθε μήνα, αναφέρει το φυλλάδιον. Και η Ελλάς «της οποίας η εκβιομηχάνισις δεν έχει προχωρήσει αρκετά» δεν δύναται να προσφέρη εργασίαν εις τους πρόσφυγας. Αλλά προσπάθεια καταβάλλεται υπό της κυβερνήσεως. Ποία; Εις τον Αγ. Ιωάννην τον Καρέα μετεκόμισαν εις νέα οικήματα 200 οικογένειαι τον Απρίλιον του 1958 και τον Νοέμβριον του ιδίου έτους άλλαι 100. Η εγκατάστασις των προσφύγων υπήρξε τόσον επιτυχής -κατά το δημοσίευμα- ώστε σήμερα υπάρχουν εκεί «δύο παντοπωλεία, ένα λαχανοπωλείον, ένα ξυλουργείον, ένα χασάπικον, ένας ηλεκτρολόγος, ένα σιδεράδικο, ένας υδραυλικός, ένας υποδηματοποιός, ένα κουρείον και ένα… περίπτερον». Παρ’ όλην αυτήν την «πρόοδον» -παραδέχονται οι συντάκται του φυλλαδίου- υπάρχουν ακόμη τραγικά υπολείμματα προσφύγων που ζουν υπό «υπανθρώπους» όρους. Είναι οι υπερήλικες, οι ανάπηροι, οι ανειδίκευτοι. Τι θα γίνη με αυτούς; Η επίσημος απάντησις είναι: η μόνη ελπίς είναι να χρησιμοποιηθούν εις τον τουρισμόν! Δηλ. να πωλούν εις τους ξένους χειροτεχνήματα. Αυτό θα συμβή με τέτοιον τρόπον, προφανώς, ώστε και ο τουρισμός να ενισχυθή και να εκλείψη η βρώμα και η δυσωδία εις την οποίαν οι ατυχείς πρόσφυγες ευρίσκονται σήμερον. Είναι δε τόση η εξαθλίωσις των προσφύγων ώστε μία οικογένεια που ζούσε σε καλύβα κτισμένη από χώμα, χωρίς παράθυρα, όταν μετεφέρθη εις νέον οίκημα παρπεονέθη ότι δεν θα μπορούσε να κοιμηθή εις το μωσαϊκόν. «Είχαν συνηθίσει να κοιμούνται στο χώμα και δεν είχαν χρήματα ν' αγοράσουν στρώμα», εξηγεί ο συντάκτης της εκθέσεως που είναι πλέον επίσημος δημοσίευσις των Ην. Εθνών.
Οι οικισμοί προς αποκατάστασιν των προσφύγων εγένοντο με την οικονομικήν βοήθειαν του Διεθνούς Οργανισμού Προσφύγων, μιάς σουηδικής δωρεάς και μιάς μεγάλης δωρεάς του Ιδρύματος Γκουλμπεκιάν της Λισαβώνος. Αλλά υπάρχει και η ποίησις. Το φυλλάδιον καταλήγει, αφού περιγράφει με τα μελανώτερα νατουραλιστικά χρώματα το αίσχος των προσφυγικών συνοικισμών (κατωτέρας στάθμης και των στρατοπέδων διακομιδής –όπως αναφέρεται-) ως εξής: «Εκεί, εις την πλαγιάν του Υμηττού υπάρχει ένας συμβολισμός. Εκεί, όπου η αρχαία Ελλάς είχε το περίφημο μέλι του Υμηττού από τις μέλισσές της και η σύγχρονη ποίησις ύμνησε και ετραγούδησε, είναι το λίκνον μιάς νέας ελπίδος εις την εποχήν μας».
Εις όλας αυτάς τας λεπτομερείας, ποιητικάς και μη, ουδέν αναφέρεται περί του αριθμού των προσφύγων, τα κονδύλια οικονομικής βοηθείας, το πρόγραμμα αποκαταστάσεως ή μεταναστεύσεως αυτών, η πιθανή απορρόφησίς των εις την εθνικήν οικονομίαν και άλλα οχληρά παρόμοια. Ευτυχώς, όμως, υπάρχει και ο τουρισμός.
Σ. Ν. Γρανίτσας

• 1950-1989
• Αποκατάσταση / εγκατάσταση
• Αστική Αποκατάσταση
• Ιδιωτική / διεθνής αρωγή