Άρθρο του Χ. Χρονόπουλου σχετικά με ζητήματα εκτοπισμένων πληθυσμών του εμφυλίου πολέμου, εφ. Ελευθερία, 22/8/1947

1940-1949

Άρθρο του Χ. Χρονόπουλου σχετικά με ζητήματα εκτοπισμένων πληθυσμών του εμφυλίου πολέμου, εφ. Ελευθερία, 22/8/1947

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), ο Εθνικός Στρατός εκτόπισε τους πληθυσμούς ορισμένων ορεινών χωριών μεταφέροντάς τους στα κοντινά αστικά κέντρα, μακριά από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στόχος του μέτρου αυτού υπήρξε η απομόνωση και η αποκοπή των μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού από τον κοινωνικό χώρο που θα τους επέτρεπε να εξασφαλίζουν τροφοδοσία ή έμψυχο δυναμικό. Άλλοτε πάλι, οι κάτοικοι των περιοχών στις οποίες διεξάγονταν συγκρούσεις κατέφευγαν στα κοντινά αστικά κέντρα με δική τους πρωτοβουλία. Στο δημόσιο λόγο της εποχής, οι πληθυσμοί αυτοί αναφέρονταν ως «ανταρτόπληκτοι» ή «συμμοριόπληκτοι».
Το μέτρο της αναγκαστικής εκτόπισης άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά από τον χειμώνα του 1946-1947 και πήρε μεγάλες διαστάσεις, ειδικά στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, από τον χειμώνα του 1947 με την κλιμάκωση της εμφύλιας σύρραξης. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις είχε ως αποτέλεσμα τα αστικά ή ημιαστικά κέντρα στα οποία μεταφέρονταν οι εκτοπισμένοι να διπλασιάζουν σχεδόν τον πληθυσμό τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης, μέχρι την άνοιξη του 1949 είχαν εκτοπιστεί πάνω από 700.000 άτομα. Όπως ήταν φυσικό, η μετακίνηση, στέγαση, σίτιση και περίθαλψη των εκτοπισμένων επιβάρυνε τα ήδη οξυμμένα οικονομικά προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση, ενώ δεν έλειψαν και καταγγελίες για κακοδιαχείριση πόρων που προορίζονταν για αυτούς.
Στο δημοσίευμα που ακολουθεί επισημαίνεται ότι, ενώ αρχικά η κυβέρνηση θεώρησε ότι ο εκτοπισμός θα ήταν προσωρινός, σταδιακά κατανόησε ότι μετατρεπόταν σε μόνιμο. Ο ανταποκριτής της εφημερίδας ασκεί κριτική στους χειρισμούς της κυβέρνησης και στιγματίζει τις παρεμβάσεις βουλευτών και τάσσεται υπέρ της αγροτικής εγκατάστασης των «ανταρτόπληκτων», ώστε να εξαλειφθεί το φαινόμενο της «παρασιτικής», σύμφωνα με τον ίδιο, διαμονής τους στις πόλεις. Θεωρεί ότι το παρεχόμενο από το κράτος βοήθημα των 1.000 δραχμών μηνιαίως, σε συνδυασμό με τις περιστασιακές δουλειές που βρίσκουν οι «ανταρτόπληκτοι» και τις κακές συνθήκες διαβίωσης στους τόπους από τους οποίους προέρχονται, ωθεί τους πληθυσμούς να παραμένουν στα αστικά κέντρα.

Ταξίδι εις την Μακεδονίαν
Οι ανταρτόπληκτοι
Έλλειψις συντονισμού εις την περίθαλψιν
Οι κακοί υπολογισμοί της κυβερνήσεως

Θεσσαλονίκη, 21 Αυγούστου (Του απεσταλμένου μας)
Δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα εκ της περιοδείας εις τα κέντρα τα οποία έχουν συγκεντρωθή οι ανταρτόπληκτοι της παραμεθορίου περιοχής. Η έλλειψις συντονισμού εις τας ενεργείας δια την περίθαλψίν των, η οποία εστοίχισεν εις το κράτος δεκάδας δισεκατομμυρίων δραχμών και ο κακός υπολογισμός των αρμοδίων κυβερνητικών παραγόντων όσον αφορά την εξέλιξιν της καταστάσεως.
Τούτο ωμολόγησεν εις την συνέντευξίν του με τους αντιπροσώπους του τύπου, εν Θεσσαλονίκη, ο υπουργός της Κοινωνικής Προνοίας κ. Κότσιανος.
«Επέσαμεν έξω εις τους υπολογισμούς μας κύριοι, μας είπεν, διότι είμεθα βέβαιοι ότι η κατάστασις θα είχε βελτιωθή μέχρι του Σεπτεμβρίου εις τοιούτον σημείον ώστε να είναι δυνατόν να επανέλθουν οι ανταρτόπληκτοι πληθυσμοί εις τα χωρία των. Δια τούτον και δεν ηθελήσαμεν να τους δημιουργήσουμε μόνιμους εγκαταστάσεις, διότι αυτό θα εσήμαινε υπόθαλψιν της τάσεως προς παραμονήν εις τα αστικά κέντρα, εις τα οποία η ζωή αναμφισβήτως είναι καλυτέρα. Ήδη όμως η κατάστασις εξελίσσεται κατά εντελώς διάφορον τρόπον και η ανάγκη της στεγάσεως προβάλλεται ως εξαιρετικώς επείγουσα».
Τούτο δίδει την εικόνα της σοβαράς καταστάσεως την οποία αντιμετωπίζει η κυβέρνησις.
Εις εκατόν πεντήκοντα χιλιάδας υπολογίζονται οι ανταρτόπληκτοι της Βορείου Ελλάδος και εις αυτούς πρέπει να προστεθούν οι ανταρτόπληκτοι της Στερεάς Ελλάδος και ιδίως των περιφερειών Ευρυτανίας και Φθιώτιδος, της Θεσσαλίας και της Θράκης. Και δια την περίθαλψιν αυτών εξοδεύονται σήμερον 4 δισεκατομμύρια μηνιαίως, χωρίς πραγματικήν απόδοσιν, διότι δεν διατίθενται τουλάχιστον εις στεγαστικά έργα έστω και πρόχειρα.
Πώς όμως αντιμετωπίσθη εξαρχής το ζήτημα των ανταρτοπλήκτων;
Κατά τας παρεχομένας πληροφορίας, το ζήτημα της περιθάλψεως ανταρτοπλήκτων δεν είναι νέον. Ανάγεται εις την εποχήν του Δεκεμβριανού κινήματος, όταν τα πρώτα κύματα διωκομένων έφθασαν εις τα αστικά κέντρα. Ούτοι εστεγάσθησαν προσωρινώς με την ελπίδα ότι συντόμως θα επανήρχοντο εις τα εστίας των αλλά παρέμειναν έκτοτε εις τα προσωρινά κέντρα στεγάσεώς των.
Όλαι αι προσπάθειαι αποσυμφορήσεως δια της διοχετεύσεως των ανταρτοπλήκτων πληθυσμών προς την ύπαιθρον όπου ηδύναντο να προσφέρουν θετική εργασίαν εις την καλλιέργειαν της γης και την βελτίωσιν της παραγωγής προσέκρουσαν εις επεμβάσεις διαφόρων βουλευτών του Λαϊκού ή των συνεργαζομένων κομμάτων, οι οποίοι, δια να κολακεύσουν την αδυναμίαν των εις τα κέντρα συγκεντρωμένων προσφύγων ημπόδισαν την μεταφοράν των εις τόπους όπου θα ηδύναντο να εργασθούν. Εννοείται ότι και οι ίδιοι οι ανταρτόπληκτοι, οι οποίοι είχαν καταφύγει εις την Θεσσαλονίκην ή τα άλλα κέντρα προτιμούν την παρασιτικήν ζωήν αντί μιάς αποδοτικής εργασίας.
Πρέπει να τονισθή ότι το ημερήσιον επίδομα των 1.000 δραχμών κατ' άτομον το οποίο λαμβάνουν από του Ιουλίου οι ανταρτόπληκτοι, δια μίαν επταμελή οικογένειαν, αποτελεί ποσόν όχι ευκαταφρόνητον, δεδομένου ότι συγκεντρούνται 240.000 μηνιαίως, ακόπως λαμβανόμεναι. Εάν εις αυτάς προστεθή και το εκ διαφόρων καθαρώς παρασιτικών εργασιών εισόδημά των, δημιουργείται εν μηνιαίον εισόδημα αρκετά καλόν, το οποίον όμως βαρύνει τον προϋπολογισμόν χωρίς ουδεμίαν απόδοσιν. Ενώ εάν αυτοί οι ανταρτόπληκτοι των κέντρων είχον διοχετευθή εις την ύπαιθρον θα ημπορούσαν να βοηθήσουν τους κατοίκους της και να αναπληρώσουν τα κενά που δημιουργούνται από την στράτευσιν των νεαρών αγροτών.
Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ των ανταρτοπλήκτων οι οποίοι είναι συγκεντρωμένοι εις την Θεσσαλονίκην και εκείνων οι οποίοι έχουν εγκατασταθή εις Λαγκαδάν είναι χαρακτηριστική.
Εδώ οι ανταρτόπληκτοι έχουν όλοι βολευθή, έχουν εγκλιματισθή και επιδίδονται εις δημιουργικήν εργασίαν.
Επομένως η οικτρά εικών την οποίαν εμφανίζουν οι ανταρτόπληκτοι της Θεσσαλονίκης που είναι στιβαγμένοι εις τας ανθυγιεινάς αποθήκας, θα ημπορούσε να είχε λείψη, αν η κυβέρνησις ηκολούθει υγιά πολιτικήν εις το ζήτημα αυτό, και αν το κράτος ηδύνατο να αντιστή εις τας κομματικάς πιέσεις.
Έτσι δεν θα υπήρχε κίνδυνος να μη λειτουργήσουν εφέτος τα δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης, τα οποία οι ανταρτόπληκτοι, υπό την καθοδήγησιν διαφόρων ανευθύνων παραγόντων καταλαμβάνουν καθημερινώς εγκαθιστάμενοι εις αυτά, ούτε να αναπτυχθούν επιδημίαι ως ο εξανθηματικός τύφος, αι οποίαι φυσικόν είναι να εύρουν κατάλληλον εστίαν εις τας φοβεράς τρώγλας των αποθηκών, όπου έχουν στιβαχθή πολυμελείς οικογένειαι αι οποίαι δεν τηρούν ούτε τους στοιχειώδεις κανόνας καθαριότητος. Αυτό είναι το γενικόν συμπέρασμα από την σύγκρισιν μεταξύ της ζωής των ανταρτοπλήκτων των εγκατεστημένων εις την Θεσσαλονίκην και εις το Κιλκίς και των άλλων οι οποίοι έχουν απορροφηθή εις τας αγροτικάς περιοχάς. Αλλά αι ευθύναι της κυβερνήσεως επί του προκειμένου δεν σταματούν εδώ, όπως θα εξηγήσωμεν αύριον.
Χ. Κ. Χρονόπουλος

• 1940-1949
• Αγροτική αποκατάσταση
• Αποκατάσταση / εγκατάσταση
• Εκτοπισμένοι εμφυλίου πολέμου (1946-1949)
• Κρατικές πολιτικές
• Πρώτη υποδοχή / περίθαλψη