Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Γεώργιου Ψύλλα

1834-1912

Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Γεώργιου Ψύλλα

Ο Γεώργιος Ψύλλας (1794-1878) γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ευρώπη με υποτροφία της Φιλομούσου Εταιρείας. Με την έναρξη της Επανάστασης του 1821 επέστρεψε στην Αθήνα για να λάβει μέρος στον αγώνα. Το 1824 εξέδωσε την Εφημερίδα των Αθηνών και ταυτόχρονα μετείχε ενεργά στις πολιτικές διεργασίες της εποχής ως εκπρόσωπος της Αττικής, ενώ υπηρέτησε σε υψηλόβαθμες πολιτικές και διοικητικές θέσεις. Υπερήλικας πλέον, τα έτη 1867-1869, αφιερώθηκε στη συγγραφή της αυτοβιογραφίας του, όπου σε λόγο ρέοντα και ελκυστικό, καταγράφει συμβάντα της εποχής στα οποία είχε προσωπική εμπλοκή. Μία από τις θέσεις που ανέλαβε ήταν εκείνη του νομάρχη Ευβοίας, στην οποία διορίσθηκε τον Μάιο του 1834. Καταγράφοντας τα έργα και τις ημέρες του στο νησί αναφέρεται σε όψεις του προσφυγικού ζητήματος που αναγκάστηκε να διαχειριστεί. Μία όψη του αφορούσε την εγκατάσταση Σαμίων σε σπίτια Οθωμανών της Χαλκίδας. Οι τελευταίοι αποχωρούσαν εκτός των συνόρων του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους, το 1834 όμως είχαν απομείνει μερικοί ακόμη στη Χαλκίδα. Ο Γ. Ψύλλας διέταξε την ομαδική διαμονή τους σε δυο τρία οικήματα, προκειμένου στα υπόλοιπα να εγκατασταθούν πρόσφυγες από τη Σάμο, που δεν επιθυμούσαν να ζουν στο καθεστώς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διότι το νησί αυτό, παρότι μετείχε ενεργά στην επανάσταση και παρέμεινε ελεύθερο σε όλη τη διάρκειά της, τελικά βρέθηκε εκτός του ελληνικού κράτους, μετά το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) και την αποδοχή της ίδρυσης Ηγεμονίας (1834). Μία άλλη ομάδα προσφύγων προερχόταν από τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία και είχε εγκατασταθεί σε πρόχειρες καλύβες στη Βόρεια Εύβοια, στην περιοχή των Ωρεών Ιστιαίας. Καθώς, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου και τις συμπληρωματικές συμβάσεις που υπογράφηκαν, οι μουσουλμάνοι ιδιοκτήτες γης διατηρούσαν τις γαιοκτησίες τους στο ελληνικό κράτος, ο ισχυρός τοπικός γαιοκτήμονας Χασάν μπέης κατέφυγε στο τοπικό Ειρηνοδικείο και πέτυχε απόφαση άμεσης έξωσης των εγκατεστημένων στη γη του. Ο Γ. Ψύλλας καταγράφει τη δυσκολία εφαρμογής της δικαστικής απόφασης και τις προσπάθειές του να αποφευχθεί η εκδίωξη των προσφύγων.

[σσ. 229-230]
Το δυσκολώτερον όμως πάντων ήτον ότι πανδημεί κατεύφευγον εκείσε τότε οι Σάμιοι, ως αποδοθείσης της νήσου των εις την οθωμανικήν κυριαρχίαν υπό των τριών δυνάμεων, και έπρεπε βεβαίως να τοις ευρίσκω οικίας, δια να καταλύωσι, και δια τούτο έπρεπε να καταλαμβάνωνται αι κεναί των Οθωμανών οικίαι, τας οποίας ούτοι ή οι επίτροποι των απόντων μετά πολλής δυσκολίας παρεχώρουν. Συνέβη δε κατά την εκ Χαλκίδος απουσίαν μου προς περιοδείαν του νομού να καταναγκάση ο ενεργών την διοίκησιν της πόλεως Διευθυντής σημαντικούς τινάς Οθωμανούς να εξέλθωσι βιαίως της οικίας των και να διεγερθή μέγας γογγυσμός παρά τοις Οθωμανοίς εν γένει, ώστε και δια της δημοσιογραφίας να εκφρασθώσιν ως δίκαια τα κατά του Νομάρχου παράπονά των. Ουχ ήττον όμως οι Σάμιοι ήρχοντο αλλεπαλλήλως εις Χαλκίδα, και αι δυσκολίαι υπερηύξανον, και αυτοί οι ίδιοι ανεφέρθησαν προς την Κυβέρνησιν παραπονούμενοι δια την στενοχωρίαν την οποίαν δοκιμάζουσι δι’ έλλειψιν καταλυμάτων, ενώ υπάρχουσιν, έλεγον, οικίαι οθωμανικαί πολύ ευρύχωροι, κατεχόμεναι από ολίγους Οθωμανούς ενοικούντας εν αυταίς. Και ο Γραμματεύς της Επικρατείας επί των Εσωτερικών (Κωλέττης) διέταξε την Νομαρχίαν να διατάξη τας εν Χαλκίδι οθωμαν[ικάς] οικογενείας να ενοικήσωσιν άπασαι εις δύο ή τρεις οικίας, αι δε λοιπαί να δοθώσιν εις ενοίκησιν προς τους Σαμίους. Την διαταγήν ταύτην ούτε εξετέλεσα ούτε ποτέ ήθελον εκτελέσει, ως αντιβαίνουσαν άντικρυ κατά των θρησκευτικών εθίμων των Οθωμανών, παρά τοις οποίοις ουδέ ο αδελφός του συζύγου δεν επιτρέπεται να βλέπη, πολλώ δε μάλλον να συνοική μετά της νύμφης του, εξοικονόμουν δε τα πράγματα, ως ηδυνάμην κάλλιον, πείθων τους έχοντας οικίας και δυναμένους να διαθέσωσιν αυτάς επί λόγω ενοικίου. Με συνέτρεχον δε προθύμως και οι δημογέροντες του τόπου, καίτοι ασθενείς και γέροντες.

[…]

[σσ. 237-238]
Εν τη επαρχία Ξηροχωρίου, παρά τον λιμένα των Ωρεών, είχον οικοδομήσει καλυβόσπιτά τινα οι εκ Θεσσαλίας και Μακεδονίας πρόσφυγες, όπου κατώκουν οικογενειακώς, μετερχόμενοι το έργον των μεταπρατών προς τους εκεί ελλιμενιζομένους εμπόρους και ναυτικούς. Το δε μέρος τούτο, όπου ήσαν ανεγηγερμέναι αι περί ων ο λόγος καλύβαι, αντεποιείτο ο ιδιοκτήτης των πέριξ κειμένων απεράντων αγρών Χασάν μπέης και περί διαταράξεως κατοχής και εξώσεως των προσφύγων εκείνων εκίνησεν αγωγήν παρά τω εν Ξηροχωρίω ειρηνοδίκη και επέτυχεν απόφασιν υπέρ της αγωγής του. Αλλά τας αποφάσεις των δικαστηρίων τούτων τότε, μη υπάρχοντος του μετά ταύτα ψηφισθέντος δικαστικού οργανισμού, ήσαν κατά νόμον υπόχρεοι να εκτελώσιν αι διοικητικαί αρχαί, και, αντ’ αυτών, αι δημοτικαί, ώστε η δημογεροντία Ξηροχωρίου έμελλε να εκτελέση την περί εξώσεως απόφασιν του ειρηνοδίκου. Η δημογεροντία όμως πριν προβή εις τούτο, έκρινε καλόν να αναφέρη περί του πράγματος προς την Νομαρχίαν, εκθέτουσα την δυσχερή αυτής θέσιν εις το να εκδιώξη από τας κατοικίας των περί τας 100 οικογενείας εν ώρα χειμώνος και να τας ρίψη εις τους δρόμους και εζήτει παρά της Νομαρχίας οδηγίας ως προς το πρακτέον. Εγώ δε πάλιν, εκτίμων το βάρος των παρατηρήσεων της Δημογεροντίας, έκρινα ομοίως καλόν να αναφέρω την υπόθεσιν προς το Υπουργείον των Εσωτερικών (Κωλέττου διευθύνοντος) και να υποδείξω τρόπον τινά δια του οποίου η Κυβέρνησις ηδύνατο να συμβιβάση την υπόθεσιν, και να μην πάθωσιν οι πτωχοί πρόσφυγες από την άμεσον εκτέλεσιν της σκληράς, αν και δικαίας ίσως, αποφάσεως εκείνης. Παρεκάλουν όμως ταυτοχρόνως τον Υπουργόν να απαντήση όσον το δυνατόν ταχύτερον εις την αναφοράν μου ταύτην, δια να οδηγηθώ ως προς τας διαταγάς ας έμελλον να δώσω προς την αναμένουσαν παρ’ εμού τοιαύτας δημογεροντίαν. Αλλά, κατά το σύνηθες, αφού παρήλθον ημέραι ικαναί, λαμβάνω διαταγήν και επίπληξιν ενταυτώ, διατί δεν έσπευσα αμέσως να εκτελέσω την απόφασιν εκείνην του δικαστηρίου άνευ παρατηρήσεων, και διεταττόμην να την εκτελέσω αμέσως. Διέταξα λοιπόν αμέσως την δημογεροντίαν να προβή εις την εκτέλεσιν της αποφάσεως και ανεχώρησα εις Αθήνας, έχων προ πολλού απουσίας άδειαν.

Γεωργίου Ψύλλα, Απομνημονεύματα του βίου μου, Εισαγωγή Νικόλαος Λούρος, Έκδοση – Σημειώσεις Ελευθέριος Γ. Πρεβελάκης, Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας 8, Κέντρον Ερεύνης της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1974, σσ. 229-230, 237-238.

• 1834-1912
• Αποκατάσταση / εγκατάσταση
• Μετακίνηση