Εγκατάσταση προσφύγων Μακεδονίας στην Αταλάντη, 1846

Έκθεση περί συνοικισμού των Σουλιωτών προς τη Βουλή, 1851
6th August 2019
1821-1833

Εγκατάσταση προσφύγων Μακεδονίας στην Αταλάντη, 1846

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 σημειώθηκαν μεγάλες ροές προσφύγων προς τις απελευθερωμένες περιοχές από τόπους που παρέμεναν υπό την εξουσία των Οθωμανών. Βασικό αίτημα ομάδων προσφύγων κοινής τοπικής καταγωγής προς τη Διοίκηση ήδη από τα χρόνια της Επανάστασης αλλά και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους ήταν η παραχώρηση γης για εποικισμό. Παρότι ανάλογα αιτήματα συζητήθηκαν στις Εθνοσυνελεύσεις και αργότερα τέθηκαν προς τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, το ζήτημα στις περισσότερες περιπτώσεις παρέμενε εκκρεμές. Μία από τις περιπτώσεις αυτές ήταν και οι πρόσφυγες από περιοχές της Μακεδονίας που είχαν επαναστατήσει.
Τελικά, κατά την οθωνική περίοδο δρομολογήθηκε μία λύση στο αίτημά τους, όταν στα 1837 επιλέχθηκε ως τόπος μόνιμης εγκατάστασής τους μία περιοχή στην παραλία της Αταλάντης (Σκάλα Αταλάντης), όπου επρόκειτο να ιδρυθεί ξεχωριστός συνοικισμός με το όνομα Νέα Πέλλα. Είχε εκδοθεί μάλιστα και σχετικό Βασιλικό Διάταγμα, ωστόσο, η απόφαση αυτή συνάντησε αντιδράσεις από τον τοπικό πληθυσμό.
Σε συζήτηση στη Βουλή το 1846 αντιπαρατίθενται δύο απόψεις, αυτή που ήταν υπέρ της εγκατάστασης και αυτή που θεωρούσε ότι θα έβλαπτε τα συμφέροντα του Δήμου Αταλάντης. Η συζήτηση αυτή σε μεγάλο βαθμό απηχεί και μία από τις βασικές διαμάχες της εποχής σχετικά με το ζήτημα των «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων». Ο τελευταίος ομιλητής τάσσεται υπέρ της ίδρυσης του συνοικισμού τονίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι είναι ανάγκη να καταδειχθεί ότι «αι πύλαι της Ελλάδος είναι ανοικταί προς πάντας τους ομογενείς και μεθ' ημών αγωνισαμένους» και τη συνεισφορά των εκτός επικρατείας ευεργετών. Τελικά η το αίτημα των προσφύγων από τη Μακεδονία προωθήθηκε με το Διάταγμα της 27/9/1848 του Όθωνα με το οποίο αναγνωρίστηκε ο συνοικισμός ως ξεχωριστός Δήμος Νέας Πέλλης.


Συνεδρίασις ΜΔ΄
27 Φεβρουρίου 1846

Ο Ελληνικός αγών, είπε, συνέστη υπέρ της ανεξαρτησίας όλων των Ελλήνων των εις Χριστόν πιστευόντων, και δια τούτο αι εθνικαί συνελεύσεις εκήρυξαν κοινόν και αδιαίρετον τον αγώνα απάντων τούτων, αδιαίρετον την ελληνικήν επικράτειαν, και κοινά εις πάντας τα εκ τούτου αγαθά∙ δια τούτο άπαντες οι κάτοικοι των επαναστατησάντων μερών, είτε υπό την Τουρκικήν δυναστείαν ευρίσκετο η πατρίς των, είτε μη, ηγωνίζοντο αισθανόμενοι ότι θέλουσιν έχει κοινήν πατρίδα οποιονδήποτε μέρος της επικρατείας ήθελε κηρυχθή ανεξάρτητον∙ ότι κατά τα πρωτόκολλα των 1827 όλοι οι Έλληνες εθεωρούντο ελεύθεροι αγωνιζόμενοι υπέρ της ανεξαρτησίας της πατρίδος των, αλλά τα πρωτόκολλα των 1829, 1830 και 1832 αναγνωρίσαντα την αυτονομίαν της σημερινής Ελληνικής επικρατείας, απέκλεισαν πλείστον μέρος των Ελληνικών επαρχιών, εκτός των Ελληνικών ορίων∙ αι προστάτιδες όμως Δυνάμεις εκτιμώσαι τους αγώνας και τα παθήματα των αποκλεισθέντων εχορήγησαν εις αυτούς το δικαίωμα της μεταναστεύσεως, έκτοτε δε οι κάτοικοι των μερών τούτων ήλθον και αποκατεστάθησαν εις την Ελλάδα στερηθέντες μεν των ιδιοκτησιών των, των συγγενών, των σχέσεών των και αυτών των τάφων των γεννητόρων των, αλλά με την πρόθεσιν να ζήσωσιν εις την φίλην των Ελλάδα, ως και άλλοι κάτοικοι αυτής θεωρούμενοι. Δια τούτο εις αυτούς τους ενδόξους συναγωνιστάς μας, οίτινες πλείω ημών εστερήθησαν, διότι ημείς μεν μετά την απελευθέρωσίν μας και τας γαίας μας και τας φυτείας μας απηλαύσαμεν, αυτοί δε ουδέ σπιθαμήν γης προς ταφήν, και άλλαι Συνελεύσεις και η εν Αθήναις εψήφισεν υπέρ αυτών δικαιώματα συνοικισμού και αντιπροσωπεύσεως, τα οποία πας τις σεβόμενος ώφειλε να χορηγήση εις αυτούς όλα τα μέσα, και γαίας και άλλα κτήματα δια την πραγματοποίησιν αυτών.
Ταύτα εψηφίσθησαν υπέρ αυτών, διότι τα δικαιώματα αυτών θεραπεύονται δια των συνοικισμών όπου συναπαντώνται αι εγχώριοι συμπάθειαι, αι συγγενικαί σχέσεις, τα ήθη και έθιμα, και η καταγωγή αυτών. Δια των συνοικισμών τούτων η Ελλάς δύναται να ευδαιμονήση αυξάνουσα τον πληθυσμόν της, διότι ουδείς αμφιβάλλει, ότι εάν οι συνοικισμοί των εποίκων προοδεύσωσι πολλοί των εκτός Ελλήνων θέλουν προσέλθει να αποκατασταθώσι δια να απολαύσωσι την ελευθερίαν των, η δε αμοιβή των κατοίκων των παθουσών τα πάνδεινα επαρχιών, προετοιμάζει το λαμπρόν και μέγα της Ελλάδος μέλλον. Ότι οι Μακεδόνες από τα 1835 με άδειαν της Κυβερνήσεως συνήλθον εις Αταλάντην δια να συνοικισθώσιν εις το παράλιον αυτής, και να αποτελέσωσιν ίδιον αυτών δήμον Νέας Πέλλης, κατά το περί τούτου εκδοθέν τότε Διάταγμα, μ' όλα δε τα εκ της ενδείας αυτών και άλλων αιτιών προσκόμματα, συνήλθον αρκεταί οικογένειαι, αίτινες ανεγείρασαι επέκεινα των εβδομήκοντα οικιών καταθέτουσιν ήδη πολλάς προσπαθείας δια την πραγματοποίησιν του δήμου τούτου, και ενεργήσωσι τας δημαιρεσίας των. Ενδεχόμενον είναι να προσβάλλωνται εν μέρει τα συμφέροντα των κατοίκων Αταλάντης δια της μετριάσεως των δημοτικών εισοδημάτων, αλλ' άπαντες οφείλομεν να σεβασθώμεν τας αποφάσεις της Συνελεύσεως και να χορηγήσωμεν τα μέσα του συνοικισμού, και ευχαρίστως να ανεχθώμεν μικράν ζημίαν, υπέρ της μεγάλης του Ελλην. μέλλοντος ιδέας, και άλλων έτι μεγάλων Ελληνικών συμφερόντων. η πραγματοποίησις του συνοικισμού ανήκει εις την εκτελεστικήν εξουσίαν, και όχι εις την Νομοθετικήν∙ η δε σύστασις του δήμου Νέας Πέλλης, ωρίσθη προ πολλών ετών και η Κυβέρνησις εντός των καθηκόντων της επισπεύδει ήδη την ενέργειαν των δημαιρεσιών, αι δε αναφυόμεναι δυσκολίαι εις την διάκρισιν των ορίων εύκολον είναι να εξομαλυνθώσι∙ η απαιτουμένη γνωμοδότησις προς τον σχηματισμόν του δήμου τούτου ήτις βεβαίως θέλει είσθαι εναντία, διότι το δημοτικόν συμβούλιον δεν σύγκειται από Μακεδόνας, αλλά από άνδρας εναντίους του συνοικισμού αυτών, τύπου απλού χρήζον μόνον προς φωτισμόν της Κυβερνήσεως, δεν έχει ισχύν Νόμου και δεν είναι υποχρεωτική δια την Κυβέρνησιν, και δια τούτο καλώς το Υπουργείον έπραξε, διατάξαν την ενέργειαν των δημαιρεσιών. Τας παρατηρήσεις ταύτας θεωρεί, είπεν, εφαρμοστέας όχι μόνον υπέρ των Μακεδόνων, αλλά και υπέρ όλων των συνοικισθησομένων εν Ελλάδι εποίκων προς τους οποίους οφείλομεν να χορηγήσωμεν όλας τας προς τούτο ευκολίας, δια ταύτα επρότεινε να διευθυνθή απλώς η αναφορά εις το Υπουργείον.
Έτερος λαβών τον λόγον εξέθηκεν, ότι ως Βουλευτής της Λοκρίδος, εξ ίσου τους τε Λοκρούς και τους Μακεδόνας αντιπροσωπεύει και υπερασπίζεται. Αντικρούει δε τινα των προλαλησάντων ειπόντα ότι οι Μακεδόνες τα πάνδεινα κατά τον αγώνα υποστάντες, κατ' ουδέν αντημείφθησαν∙ διότι όσοι τούτων ηγωνίσθησαν αρκούντως εβραβεύσθησαν, λαβόντες βαθμούς, γραμμάτια, και τας καλητέρας γαίας∙ ότι λέγων ταύτα δεν προτίθεται να δείξη ότι κακώς τοις εδόθησαν, αλλά ότι και άλλοι πολλά παθόντες, ολίγα όμως σχετικώς προς τούτους έλαβον. Καθ' όσον δ' αφορά τον σχηματισμόν του περί ου πρόκειται δήμου της Πέλλης παρετήρησεν ότι οι Μακεδόνες από τα 1834 τον σχηματισμόν τούτου παρά της Κυβερνήσεως εζήτησαν, αλλ' ότι μέχρι του 1840 ουδέν εγένετο. ότι τότε εστάλη εις Αταλάντην Υπουργικός τις σύμβουλος της επί των Εσωτερικών Γραμματείας Κιέπχαρ τούνομα, δια να εξετάση περί του δυνατού ή μη της συστάσεως του προκειμένου δήμου, αλλά μ' όλας τας ερεύνας αδύνατον ταύτην εύρεν∙ ότι και αυτός το αδύνατον προβάλλει, καθόσον, αν τοιούτος σχηματισθή δήμος, θέλει συμβή το άτοπον ότι εις μικροτάτην έκτασιν θέλουσιν υπάρχει τέσσαρες δήμοι, όπερ αδύνατον, και καθόσον εντεύθεν θέλουσι γεννηθή αλληλομαχίας μεταξύ των κατοίκων, δεινάς έχουσαι συνεπείας∙ ότι και αυτός παραδέχεται τον σχηματισμόν, αρκεί μόνο να εύρη η Κυβέρνησις τρόπον, καθ' ον τούτου συνισταμένου τα του υπάρχοντος να μη παραβλαφθώσι συμφέροντα.
Μετά τούτον άλλος παρετήρησεν ότι, ενώ πάντες αναγνωρίζουσι την ιερότητα και την ισχύν της περί συνοικισμού των μεταναστευσάντων αποφάσεως της εθνοσυνελεύσεως, πολεμούσιν όμως τον προκείμενον φοβούμενοι μήπως δια του σχηματισμού τούτου τα του υπάρχοντος παραβλαφθώσι συμφέροντα. Ότι πριν ή περί τούτου λαλήση δια βραχέων να ανασκευάση τους προλαλήσαντας προτίθεται∙ απαντών δε προς τον της Λοκρίδος Βουλευτήν, άφευκτον την του υπάρχοντος Δήμου καταστροφήν παραστήσαντα, των Μακεδόνων αποσπωσμένων, καθόσον δια τούτου αι προς συντήρησιν αυτού υπάρχουσαι πρόσοδοι επαισθητώς θέλουσιν ελαττωθή, παρετήρησεν ότι, και αληθές αν υποτεθή τούτο, ουδόλως επιρρέει προς τα του Μακεδόνος συμφέροντα, όστις μετά των συναδελφών του και ιδία να ζη αιρούμενος, δύναται ήδη, δυνάμει της εθνικής αποφάσεως, να απαιτήση τον σχηματισμόν ιδίου δήμου, ίνα και τους φόρους του προς οικείον Δήμαρχον πληρόνη και Βουλευτήν ίδιον προς υπεράσπισιν των δικαιωμάτων του εις την Βουλήν αποστέλλη. Ότι δεν θεωρεί ισχυρόν κώλυμα την μη ύπαρξιν της απαιτουμένης παρά του νόμου προς σύστασιν νέου δήμου γνωμοδοτήσεως του δημοτικού συμβουλίου, καθόσον αύτη κατ' αυτόν είναι απλή μόνον γνώμη απέναντι νόμου και διατάγματος της Κυβερνήσεως, μη δυναμένη να κωλύση ταύτην εις το να σχηματίζη Δήμους, όταν άλλα αίτια κατά του σχηματισμού δεν υπάρχωσιν. Ότι η ως εκ της τοπικής επίσης θέσεως του νέου δήμου προσγενησομένη εις τον υπάρχοντα βλάβη δεν αληθεύει, καθόσον του παραθαλασσίου της Αταλάντης, δύο περίπου ώρας της πόλεως απέχοντος, προς τούτο ορισθέντος, ουδεμία να προκύψη βλάβη δια την απόστασιν δύναται, και καθόσον μάλιστα η Κυβέρνησις ίνα άρη πάσαν δυσκολίαν, δύναται να προικίση τους συνοικισθησομένους με τας περί την θέσιν ταύτην υπαρχούσας εθνικάς γαίας. Ότι η μη προΰπαρξις Διατάγματος, την επωνυμίαν του Δήμου ορίζοντος, ουδόλως επιρρέει, καθόσον ούτε δια τους υπάρχοντας δεν προεξεδόθησαν τοιαύτα, αλλ' επήλθον μετά την των δήμων συγκρότησιν και την εκλογήν των Δημάρχων. Ότι δεν αληθεύει και ο λόγος περί της επιβολής φόρου δημοτικού επί τινων τροφίμων, δια του λιμένος της Αταλάντης διερχομένων, καθόσον ταύτα και ήδη και μετά ταύτα εις τον δημόσιον μόνον υπεβάλλοντο φόρον, τον δε δημοτικόν πληρόνουσιν ένθα καταναλίσκονται∙ επίσης ανίσχυρον θεωρεί και τον λόγον ότι πολλοί των Λοκρών έχοντες κτήματα περί την θέσιν του νέου δήμου δυσαρέστως θέλουσι πληρόνει τον δια ταύτα φόρον εις ξένην δημοτικήν αρχήν, καθόσον και οι Μακεδόνες καλλιεργούντες γαίας εντός της του υπάρχοντος περιοχής, εκεί θέλουσι πληρόνει και τον φόρον. Ότι και αυτός δεν επιθυμεί τον σχηματισμόν νέων δήμων προς βλάβην των υπαρχόντων, υποστηρίζει δε τον προκείμενον, καθόσον εκ των εκτεθέντων ουδεμία δύναται να προσγίνη εις τον υπάρχοντα βλάβη∙ παρατηρεί προσέτι ότι και τοιαύτη αν ηπειλείτο οι Βουλευταί της Ελλάδος εμβριθεστέρως σκεπτόμενοι και την υψηλήν αποστολήν των εκπληρούντες, προς δε τούτοις και την γηραιάν Γερουσίαν, υπέρ των αποικισμών προς τον Βασιλέα ευξαμένην, ως παράδειγμα προβαλλόμενοι, οφείλουσι να δείξωσι δια της αποφάσεώς των ότι αι πύλαι της Ελλάδος είναι ανοικταί προς πάντας τους ομογενείς και μεθ' ημών αγωνισαμένους, πολλοί των οποίων και προς την ίδρυσιν του Πανεπιστημίου συνετέλεσαν, και χορηγίας μεγάλας οσημέραι υπέρ της Ελλάδος προσφέρουσι. Τέλος ότι χάριν της Δικαιοσύνης τας παρατηρήσεις ταύτας προς την Βουλήν απέτεινεν, απόκειται δ' εις ταύτην, αφού τας εκτιμήση να αποφασίση ό,τι δίκαιον και συμφέρον.


Είδος Τεκμηρίου: Πρακτικά Συνεδριάσεων
Στοιχεία Δημιουργίας
Βουλή των Ελλήνων
Βουλή των Ελλήνων
27-02-1846
Αθήνα
Θεματική Ενότητα
384

Τόποι μετακινήσεων προσφύγων

Τόπος Προέλευσης: Μακεδονία
Τόπος Εγκατάστασης: Σκάλα Αταλάντης, Νέα Πέλλα