Άρθρο σχετικά με τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ και την εμπλοκή προσφύγων, εφ. Μακεδονία, 1/7/1931

Άρθρο σχετικά με την άφιξη ανήλικων προσφύγων της Κύπρου, εφ. Το Βήμα, 11/9/1974

6th August 2019

Άρθρο σχετικά με το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου, εφ. Νεολόγος Πατρών, 15/6/1945

6th August 2019

1923-1939

Άρθρο σχετικά με τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ και την εμπλοκή προσφύγων, εφ. Μακεδονία, 1/7/1931

Ο εμπρησμός της εβραϊκής συνοικίας Κάμπελ στις 29 Ιουνίου 1931 αποτελεί το πιο οξύ επεισόδιο αντισημιτισμού στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Ο εμπρησμός εδράζεται σε ένα εντεινόμενο από τη δεκαετία του 1920 κλίμα αμοιβαίας δυσπιστίας και καχυποψίας μεταξύ ελληνικής και εβραϊκής κοινότητας, κλίμα στο οποίο σε μεγάλο βαθμό εντάχθηκαν και αναπαρήγαγαν και οι προσφυγικοί πληθυσμοί των Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά το 1922. Ιδίως κατά τη διετία 1930-1931 οι σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων επιδεινώθηκαν ραγδαία, με καταλυτικό παράγοντα τη δράση εθνικιστικών οργανώσεων και πρωτοστατούσα την οργάνωση Εθνική Ένωσις Ελλάς (Ε.Ε.Ε.). Η τελευταία, μαζί με την Εθνική Παμφοιτητική Ένωση, υπήρξαν οι βασικοί αυτουργοί των γεγονότων του εμπρησμού Κάμπελ, ενώ από την εβραϊκή κοινότητα κατηγορήθηκε και η εφημερίδα "Μακεδονία" για αντισημιτική και πυροδοτούσα τα πάθη ρητορική. Ας σημειωθεί εδώ ότι μεταξύ των συλληφθέντων για τα επεισόδια ήταν και ο αρχισυντάκτης της "Μακεδονίας" Ν. Φαρδής και επιπλέον οι Γ. Κοσμίδης και Δ. Χαριτόπουλος, πρόεδρος και γραμματέας της Ε.Ε.Ε αντίστοιχα. Μετά τον εμπρησμό, η "Μακεδονία" κυκλοφορεί τόσο με πρωτοσέλιδους τίτλους όσο και με αναλυτική ειδησεογραφική κάλυψη των γεγονότων της 29ης Ιουνίου, κάνοντας από τη μία λόγο για τραγικά γεγονότα, από την άλλη μη λαμβάνοντας ξεκάθαρη θέση κατά των δραστών των γεγονότων, με σαφή πρόθεση να «κλείσει» γρήγορα το θέμα. Στο ίδιο κλίμα, θολές και αόριστες είναι και οι διατυπώσεις της εφημερίδας αναφορικά με τη συμμετοχή προσφύγων στα επεισόδια του Κάμπελ. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι πρόσφυγες από τους συνοικισμούς Τούμπας και Καλαμαριάς ήταν μεταξύ των δραστών των επιθέσεων στην εβραϊκή συνοικία. Τα επιλεγμένα αποσπάσματα από το φύλλο της 1ης Ιουλίου 1931 αφενός καταγράφουν τα ίδια τα συμβάντα, αφετέρου αναδεικνύουν αυτή την προστατευτική για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες στάση της εφημερίδας. Στάση διαχρονική καθόσον η "Μακεδονία" αποτέλεσε μία από τις πιο φιλικές στα ζητήματα των προσφύγων εφημερίδα, υπό το πρίσμα και της βενιζελικής της ταυτότητας. Το δημοσίευμα κάνει μνεία κάπως γενικά και αόριστα σε δύο χιλιάδες «πολίτες εκ των πλησίον προσφυγικών συνοικισμών» που επιτέθηκαν στο Κάμπελ, ενισχύοντας τα ήδη επιτιθέμενα μέλη των εθνικιστικών ομάδων. Παρακάτω μάλιστα, σπεύδει να κατοχυρώσει τη συμπάθεια και τα συμπάσχοντα αισθήματα των προσφύγων απέναντι στους Εβραίους του Κάμπελ, που και οι ίδιοι είχαν εξαναγκαστεί σε προσφυγική μετακίνηση προς τον Βόλο και τη Λάρισα υπό το φόβο νέων επιθέσεων. Μήτρα αυτής της συμπάθειας, όπως νομοτελειακά την κωδικοποιεί το δημοσίευμα, ήταν η ανάμνηση της δικής τους τραγικής ιστορίας προσφυγιάς: «..εμνήσθησαν της δικής των τραγωδίας και τα μάτια των εγέμισαν δάκρυα». Στο δημοσίευμα τέλος ξεχωρίζει μια υφέρπουσα στοχοποίηση κομμουνιστικών κύκλων της περιοχής, στους οποίους αποδίδεται μία δόλια προσπάθεια εκμετάλλευσης των γεγονότων, αναδεικνύοντάς τους σε σταθερό πυρήνα κοινωνικής αναταραχής. Η ρητορική αυτή συνεχίστηκε και κατά το επόμενο διάστημα στα δημοσιεύματα της εφημερίδας, κατηγορώντας συνολικά τους κομμουνιστικούς πυρήνες της περιοχής και οδηγώντας στην αποσιώπηση των ευθυνών των εθνικιστικών οργανώσεων.

[…] Η τραγωδία του Κάμπελ

Την αυτήν περίπου ώραν εις τον συνοικισμόν Κάμπελ συνέρρευσαν εκ διαφόρων σημείων της πόλεως 200 περίπου εθνικισταί, εκ των οποίων οι πλείστοι ήσαν ωπλισμένοι δια πιστολιών. Ο αστυνόμος Καλαμαριάς κ. Παγιατάκης, ευρισκόμενος επί τόπου επί κεφαλής δυνάμεως πεζών και εφίππων χωροφυλάκων, τους απεμάκρυνε εκείθεν. Προς στιγμήν η τάξις απεκατεστάθη, οι δε Ισραηλίται απεσύρθησαν εις τα παραπήγματά των δια να κατακλιθούν. Αλλά δεν παρήλθεν πολλή ώρα και οι εθνικισταί ενισχυθέντες παρά δισχιλίων πολιτών και πλέον πολιτών εκ των πλησίον προσφυγικών συνοικισμών επανήλθον με επιθετικωτέρας προθέσεις. Η δύναμις της Χωροφυλακής δια να τους εκφοβίση επυροβόλησεν εις τον αέρα, ούτοι όμως όχι μόνον δεν επτοήθησαν, αλλά κατέστησαν και επιθετικώτεροι, αρχίσαντες να πυροβολούν εναντίον της ενόπλου δυνάμεως η οποία ηναγκάσθη κατόπιν τούτου να οχυρωθή. Σφαίρα τις διέτρησεν και το αυτοκίνητον δια του οποίου μετεφέρετο ενίσχυσις της Χωροφυλακής. Εν τω μεταξύ ετέθη πυρ εις τον συνοικισμόν και πολλά παραπήγματα ήρχισαν να καίωνται. Μετά κόπου η αστυνομική και στρατιωτική δύναμις κατώρθωσε να διαλύση το συγκεντρωθέν πλήθος και να προλάβη την επέκτασιν του πυρός το οποίον εν τω μεταξύ απετέφρωσε 9 θαλάμους εις τας οποίας εστεγάζοντο 54 οικογένειαι, την συναγωγήν και εν μέρει το σχολείον.