1923-1939

6th August 2019

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Henry Morgenthau, Η αποστολή μου στην Αθήνα. 1922 το έπος της εγκατάστασης, μέρος Γ΄.

Το τρίτο απόσπασμα από το βιβλίο του Henry Morgenthau γράφτηκε από τον τότε πρόεδρο της ΕΑΠ Τσαρλς Ντ. Έντυ (Charles D. Eddy) στις 22 Αυγούστου του […]
6th August 2019

Τίτλος κυριότητας για οικία συνοικισμού της ΕΑΠ, 1934

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επακόλουθη υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, οι ανάγκες για την αγροτική και αστική εγκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών υπήρξαν οξύτατες και επείγουσες. […]
6th August 2019

Δήλωση εκκαθάρισης της περιουσίας των ανταλλαξίμων, 28/1/1924

Στα 1923 υπογράφεται η ελληνοτουρκική Σύμβαση σχετικά με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών και η Συνθήκη της Λωζάννης. Σύμφωνα με τη Σύμβαση αυτή, οι πληθυσμοί που […]
6th August 2019

Τοπογραφικά διαγράμματα προσφυγικών συνοικισμών Καλαμάτας: συνοικισμοί Ανάληψης και Κορδία, 1934

Η Καλαμάτα αποτέλεσε τόπο υποδοχής μικρασιατών προσφύγων ήδη από την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς τότε καταγράφεται η άφιξη 485 προσφύγων. […]
6th August 2019

Πιστοποιητικό του «Συλλόγου των εν Μεσσηνία Αλυτρώτων», 9/12/1931

Οι μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Καλαμάτα έχουν υπολογιστεί σε 2.200 περίπου. Από αυτούς, η συντριπτική πλειονότητα (2.090) εγκαταστάθηκε στους οκτώ προσφυγικούς οικισμούς της Καλαμάτας, […]
6th August 2019

Άρθρο του Κ. Δεμερτζή με το οποίο κατηγορεί την εκλογική τακτική των βενιζελικών και καλεί σε μερική αποχή τις αντιβενιζελικές πολιτικές δυνάμεις, εφ. Εμπρός, 13/7/1928

Η προεκλογική διαμάχη μεταξύ των δύο βασικών αντιπάλων –βενιζελικών και αντιβενιζελικών- εν όψει των εθνικών εκλογών που είχαν προκηρυχθεί από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου για τις […]
6th August 2019

Σχόλιο στον αντιβενιζελικό τύπο σχετικά με απαλλοτρίωση κτημάτων υπέρ προσφύγων, εφ. Εμπρός, 21/7/1928

Οι εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928 διεξήχθησαν μέσα σε έντονα πολωμένο κλίμα μεταξύ της βενιζελικής και της αντιβενιζελικής παράταξης. Η τελευταία, μπροστά στην αθρόα υποστήριξη που […]
6th August 2019

Προεκλογικό άρθρο σχετικά με τις σχέσεις βενιζελισμού-προσφύγων, εφ. Εμπρός, 29/7/1928

Με την επιστροφή του Ελ. Βενιζέλου στην πρωθυπουργία και την προκήρυξη εθνικών εκλογών για τις 19/8/1928, η πόλωση μεταξύ των αντιπάλων πολιτικών παρατάξεων –βενιζελικών και αντιβενιζελικών- […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με την καλλιέργεια και εκμετάλλευση κλίματος διχασμού μεταξύ γηγενών και προσφύγων από τη βενιζελική κυβέρνηση, εφ. Καθημερινή, 20/7/1928

Οι εκλογές που προκηρύχθηκαν από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου για τις 19/8/1928 διεξήχθησαν σε ένα έντονα πολωμένο προεκλογικό κλίμα. Μπροστά στο φαινόμενο της συντριπτικής επιρροής που […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με συμπλοκές γηγενών και προσφύγων για τη διεκδίκηση καλλιεργήσιμης γης στο νομό Καβάλας, εφ. Καθημερινή, 28/10/1929

Η ανταλλαγή των πληθυσμών μετά την Μικρασιατική καταστροφή οδήγησε στην αποχώρηση των μουσουλμανικών πληθυσμών από τις περιοχές της βόρειας κυρίως Ελλάδας και την εγκατάσταση σε αυτές […]
6th August 2019

Δημοσιεύματα σχετικά με τη δράση του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στη Μεσσηνία, εφ. Σημαία Καλαμών, 24/12/1922 και 27/12/1922

Η Καλαμάτα υπήρξε πόλος συγκέντρωσης προσφυγικού πληθυσμού, καθώς αποτελούσε μία πόλη-λιμάνι αλλά και ένα αξιόλογο εμπορικό-βιομηχανικό κέντρο. Αυτά τα χαρακτηριστικά την κατέστησαν, εκτός από τόπο εγκατάστασης, […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με τη βίαιη έξωση προσφύγων από τον συνοικισμό Βύρωνα, εφ. Καθημερινή, 14/7/1925

Ο προσφυγικός συνοικισμός του Βύρωνα υπήρξε ο πρώτος αστικός προσφυγικός συνοικισμός που συστήθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Η δημιουργία του ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1922, λίγο […]
6th August 2019

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Henry Morgenthau, Η αποστολή μου στην Αθήνα. 1922 το έπος της εγκατάστασης, μέρος B’.

Το δεύτερο απόσπασμα από το βιβλίο του Henry Morgenthau είναι η περιγραφή ενός αυτοσχέδιου προσφυγικού συνοικισμού στις παρυφές της Θεσσαλονίκης από τον ίδιο τον Χένρυ Μοργκεντάου. […]
6th August 2019

Ερώτηση Αλ. Σβώλου για τη ρύθμιση του ζητήματος της ιθαγένειας των Ελλήνων ομογενών προσφύγων από τη Ρωσία, 6/4/1951

Τη δεκαετία του 1930 και του 1940 σημειώθηκαν στην ΕΣΣΔ διώξεις κατά διαφόρων εθνοτήτων που κρίθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας του σταλινικού καθεστώτος ως ύποπτες για […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με την συμμετοχή προσφύγων στα ψηφοδέλτια του Λαϊκού Κόμματος, εφ. Καθημερινή, 19/7/1928

Η πτώση της οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη και η προκήρυξη εκλογών στις 19 Αυγούστου 1928 σηματοδοτούν την επιστροφή του Ελευθέριου Βενιζέλου στην ενεργό πολιτική […]
6th August 2019

Χάρτης απεικόνισης κύριων περιοχών εγκατάστασης Μικρασιατών προσφύγων σε Αθήνα και Πειραιά

Xάρτης που απεικονίζει τις κύριες περιοχές εγκατάστασης Μικρασιατών προσφύγων σε Αθήνα και Πειραιά: Κοκκινιά, Δραπετσώνα, Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη, Νέα Ιωνία, Νέα Φιλαδέλφεια, Βύρωνας, Καισαριανή. Παρατίθεται στην […]
6th August 2019

Άρθρο με καταγγελίες για την εγκατάσταση προσφύγων σε σπίτια μουσουλμάνων που είχαν εκκενωθεί, εφ. Νέα Εφημερίς (Ηράκλειο), 22/5/1924, 23/5/1924

Σύμφωνα με την απογραφή του 1928, περίπου 34.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη. Στο Ηράκλειο, που υπήρξε ένας από τους δέκα δήμους με τη μεγαλύτερη αναλογία προσφύγων […]
6th August 2019

Αποσπάσματα μαρτυριών προσφύγων από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, δημοσιευμένες στο Bruce Clark, Δυο φορές ξένος. Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία

Ο δημοσιογράφος Bruce Clark στη μελέτη του Δυο φορές ξένος. Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία εξετάζει το ιστορικό της υποχρεωτικής ανταλλαγής […]
6th August 2019

Κοινωνία των Εθνών, Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα [αποσπάσματα από την Έκθεση της ΕΑΠ]

Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) ιδρύθηκε το 1923 για να βοηθήσει την Ελλάδα στο έργο της παραγωγικής εγκατάστασης των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Καθότι λειτούργησε […]
6th August 2019

Κινηματογραφημένο υλικό που απεικονίζει Μικρασιάτες πρόσφυγες

Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, έως ότου αρχίσουν να υλοποιούνται οι ενέργειες αποκατάστασής τους από το ελληνικό κράτος και τους διεθνείς οργανισμούς, θα παραμείνουν για μεγάλο […]
6th August 2019

Κοινή επιστολή Αρμενίων προσφύγων προς το δικτατορικό καθεστώς Παγκάλου, 1926

Μαζί με τους Μικρασιάτες του 1922, ένας σημαντικός αριθμός Αρμενίων πρoσφύγων καταφθάνει στο ελληνικό κράτος. Με βάση την απογραφή πληθυσμού του 1928, οι ανά την επικράτεια […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ και την εμπλοκή προσφύγων, εφ. Μακεδονία, 1/7/1931

Ο εμπρησμός της εβραϊκής συνοικίας Κάμπελ στις 29 Ιουνίου 1931 αποτελεί το πιο οξύ επεισόδιο αντισημιτισμού στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Ο εμπρησμός εδράζεται σε ένα εντεινόμενο […]
6th August 2019

Δημοσίευμα σχετικά με τη δράση του Διεθνούς Συνδέσμου Γυναικών υπέρ των προσφύγων, εφ. Ελεύθερος Λόγος, 2/12/1923

Μετά τη μαζική είσοδο εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία, πέρα από το ελληνικό κράτος και διεθνείς φορείς που προσπάθησαν να συστήσουν οργανισμούς και υπηρεσίες […]
6th August 2019

Άρθρο του Κ. Ουράνη σχετικά με τις γυναίκες πρόσφυγες στην Αθήνα, εφ. Ελεύθερος Λόγος, 10/7/1923

Η υποδοχή των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία και η εγκατάστασή τους στην Ελλάδα προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και προβλήματα. Μεγάλο μέρος των ντόπιων υποδέχτηκε […]
6th August 2019

Άρθρο του Α. Πάλλη σχετικά με τη σύμβαση περί ανταλλαγής των πληθυσμών, εφ. Ελεύθερος Λόγος, 9/1/1924

Στο πλαίσιο της Σύμβασης για την ανταλλαγή των πληθυσμών που υπογράφτηκε τον Ιανουάριο του 1923 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας συστήθηκε η Μεικτή Επιτροπή Ανταλλαγής που θα […]
6th August 2019

Άρθρο-ρεπορτάζ σχετικά με την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων στη Νέα Ιωνία (Ποδαράδες), εφ. Εμπρός, 9/12/1928

Ο συνοικισμός της Νέας Ιωνίας (Ποδαράδες) θεμελιώθηκε το 1923 και αποτέλεσε έναν από τους πρώτους μεγάλους συνοικισμούς προσφύγων, μαζί με αυτόν της Κοκκινιάς στον Πειραιά. Εκεί […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με κινητοποιήσεις υπέρ της κατοχύρωσης του δικαιώματος ψήφου σε γυναίκες, περ. Ο Αγώνας της Γυναίκας, τχ. 65, 15/31-3-1928

Ένα από τα αιτήματα αιχμής του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου υπήρξε και η θεσμοθέτηση του δικαιώματος της ψήφου των γυναικών. Το αίτημα αυτό το […]
6th August 2019

Καταστατικόν του εν Κοκκινιά σωματείου υπό την επωνυμίαν Ένωσις Αρμενίων Εθνικιστών Κοκκινιάς ο «Βαρτάν Μαμιγγονιάν», 1933

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι αρμενικοί πληθυσμοί που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέστησαν μαζικές διώξεις που οδήγησαν σε μαζικές εκτοπίσεις, θανάτους και ποικίλες […]
6th August 2019

Νόμος παραχώρησης δωρεάν έκτασης γης στον εκπρόσωπο της οργάνωσης Νάνσεν για στέγαση Αρμενίων προσφύγων, 1937

Μετά το θάνατο του πρώτου Ύπατου Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες Φρίντγιοφ Νάνσεν, η ΚτΕ ίδρυσε το 1930 το Διεθνές Γραφείο Νάνσεν για […]
6th August 2019

Σχετικά με σύσταση Πανελλήνιας Επιτροπής Συλλογής Εράνων υπέρ των προσφύγων, εφ. Ελεύθερον Βήμα, 7/9/1922

Με την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922 και την άτακτη υποχώρηση προς την Ελλάδα, πολλές χιλιάδες πρόσφυγες από την περιοχή […]
6th August 2019

Απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Π. Αργυρόπουλου, σχετικά με το Αρμενικό ζήτημα

Οι διώξεις των Αρμενίων από τους Οθωμανούς είχαν οδηγήσει χιλιάδες στην προσφυγιά ήδη από την περίοδο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή περίπου 50.000 Αρμένιοι […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με την εξάρθρωση σπείρας προσφύγων, εφ. Εμπρός, 15/5/1927

Η αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής αποτέλεσε ένα ζήτημα που απασχόλησε το ελληνικό κράτος για δεκαετίες μετά την άφιξή τους. Βασικό ζήτημα αποτέλεσε επίσης η […]
6th August 2019

Δημοσίευση υπομνήματος προσφύγων προς τον Ιωάννη Μεταξά, Νεολόγος Πατρών, 2/7/1939

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και ο ηγέτης του Ιωάννης Μεταξάς από πολύ νωρίς θέλησε να καλλιεργήσει ενωτικό και λαοφιλή δημόσιο λόγο, σε μία προσπάθεια να […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με τους προσφυγικούς οικισμούς Πάτρας, εφ. Νεολόγος Πατρών, 6/12/1938

Οι προσφυγικοί συνοικισμοί του 1922 και τα προβλήματά τους θα αποτελέσουν για αρκετά χρόνια μετέπειτα βασικό ζήτημα της δημόσιας συζήτησης και αντικείμενο σχολιασμού από τον Τύπο. […]
6th August 2019

Απόσπασμα του Κανονισμού της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης (1923)

Σε πολύ σύντομο διάστημα από την άφιξή τους στο ελληνικό κράτος, οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής προχωρούν στην αυτό-οργάνωσή τους και στη σύμπηξη συσσωματώσεων. Μια πληθώρα […]
6th August 2019

Συζήτηση αιτήματος προσφυγικού συνοικισμού προς Δημ. Συμβούλιο Πατρέων, 1930

Η αστική εγκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες. Αν και η συντριπτική πλειονότητα των προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία, τη Θράκη και τη […]
6th August 2019

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ηλία Βενέζη, Γαλήνη

Ο Ηλίας Βενέζης (1904-1973) ενσωμάτωσε στα λογοτεχνικά του κείμενα την προσωπική και οικογενειακή προσφυγική διαδρομή, καθώς η οικογένειά του αναγκάστηκε να μετοικήσει από το Αϊβαλί της […]
6th August 2019

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Θεοτοκά, Αργώ

Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966), λογοτέχνης και νομικός, χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της «Γενιάς του Τριάντα» και του Δημοτικισμού, ήρθε στην Αθήνα με την οικογένειά του το 1922 από […]
6th August 2019

Δημοσίευμα σχετικά με τη στάση της αστυνομίας απέναντι σε πρόσφυγες από τον Καύκασο, εφ. Ελεύθερον Βήμα, 13/5/1922

Η εισροή Καυκάσιων προσφύγων στην Ελλάδα εντάθηκε λόγω των συνεπειών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση στη ζωή των […]
6th August 2019

Συνέντευξη του πρόσφυγα με κωδικό ΑΘ89 που γεννήθηκε το 1908 στην Αδριανούπολη και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1922

Στη συνέντευξη του πρόσφυγα που γεννήθηκε το 1908 στην Αδριανούπολη και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1922 αναδεικνύεται, μεταξύ άλλων, η σημασία των δικτύων του τόπου καταγωγής […]
6th August 2019

Δράσεις της αγγλικής φιλανθρωπικής οργάνωσης Save the Children, 1923

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο με δράσεις αρωγής προς τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής από την αγγλική φιλανθρωπική οργάνωση Save the Children. Με βάση την περιγραφή στον […]
6th August 2019

Νεαρές γυναίκες πρόσφυγες εργάζονται σε υφαντουργεία, 1923

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού που αποτυπώνει κυρίως μεγάλες σε ηλικία γυναίκες πρόσφυγες να εργάζονται σε υφαντουργεία, στους αργαλειούς και σε […]
6th August 2019

Μέτρα ανακούφισης των προσφύγων, 1923

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο με συνοδευτικές επεξηγηματικές καρτέλες της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού. Στο βίντεο αποτυπώνεται η διαδικασία άφιξης, αρωγής και εγκατάστασης -προσωρινής και μονιμότερης- […]
6th August 2019

Εργασίες κατασκευής ενός προσφυγικού οικισμού, 1923

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού. Στο βίντεο αποτυπώνεται η δημιουργία ενός προσφυγικού οικισμού από τη διαδικασία επιλογής του χώρου έως την […]
6th August 2019

Προσωρινή και μονιμότερη προσφυγική στεγαστική εγκατάσταση

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού. Στο βίντεο αποτυπώνεται η στιγμή της εγκατάστασης των προσφύγων στον οικισμό που κατασκεύαστηκε στο πίσω μέρος […]
6th August 2019

Άρθρο σχετικά με την δραστηριότητα της οργάνωσης Near East Relief στην Ελλάδα, εφ. Σάλπιγξ (Μυτιλήνη), 17/3/1923

Τα κείμενα του Henry Morgenthau, πρέσβη των ΗΠΑ στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, σχετικά με τις διώξεις και τις κακουχίες που υφίσταντο οι Αρμένιοι κατά τη διάρκεια του […]
6th August 2019

Αφήγηση του Μάρκου Βαμβακάρη σχετικά με την προσφυγική εγκατάσταση του πρώτου διαστήματος μετά τη μικρασιατική καταστροφή στο λιμάνι του Πειραιά και στον αυτοσχέδιο συνοικισμό της Δραπετσώνας

Ο Μάρκος Βαμβακάρης (1905-1972) έφτασε από τη Σύρο στον Πειραιά το 1920 σε ηλικία 15 ετών. Εγκαταστάθηκε σε συγγενικό σπίτι στα Ταμπούρια, όπου κοιμόταν «στο πάτωμα […]
6th August 2019

Καταστατικό του συλλόγου Προκοπιέων «Η Αναγέννησις», 1924

Ο χριστιανικός πληθυσμός της Καππαδοκίας συμπεριλήφθηκε στους ανταλλάξιμους πρόσφυγες της Συνθήκης της Λoζάνης τον Ιούλιο του 1923. Η Συνθήκη άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά από τον Αύγουστο […]
6th August 2019

Απόσπασμα από το βιβλίο της Διδώ Σωτηρίου, Μέσα στις φλόγες

Η Διδώ Σωτηρίου, σημαντική μορφή της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, γεννήθηκε στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας το 1909. Το 1919 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στη Σμύρνη, […]
6th August 2019

Απόσπασμα της ομιλίας του βουλευτή Λεωνίδα Ιασονίδη στην Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση στις 27 Ιουνίου 1924

Ο Λεωνίδας Ιασονίδης γεννήθηκε στον Πόντο το 1884, αποφοίτησε από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας το 1902 και στη συνέχεια σπούδασε νομικά στην Κωνσταντινούπολη και πολιτικές και […]