Επιστολή του Συλλόγου Δωδεκανησίων προς τον Υπουργό Εξωτερικών Νικ. Πολίτη, 1918

1913-1922

Επιστολή του Συλλόγου Δωδεκανησίων προς τον Υπουργό Εξωτερικών Νικ. Πολίτη, 1918

Από το 1911 και μέχρι την άνοιξη του 1912 οι Ιταλοί κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα ύστερα από πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με το ξέσπασμα του Α' Βαλκανικού Πολέμου, υπογράφηκε μεταξύ Ιταλών και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνθήκη, με βάση την οποία αναγνωρίστηκε η ιταλική κυριαρχία στην περιοχή. Η κυριαρχία αυτή επικυρώθηκε λίγο αργότερα και από τις δυνάμεις της Αντάντ, ως ένα από τα ανταλλάγματα για την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων. Οι εχθροπραξίες και η ιταλική πολιτική στα νησιά προκάλεσαν προσφυγικό ρεύμα Ελλήνων Δωδεκανησίων προς διάφορες περιοχές του ελληνικού κράτους. Οι πρόσφυγες αυτοί κινήθηκαν αρχικά προς τα κοντινά νησιά των Κυκλάδων, και στη συνέχεια πιο δυτικά. Υπολογίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1910, σχεδόν 32.000 Δωδεκανήσιοι πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί σε διάφορες περιοχές του ελληνικού κράτους, όπως Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Λασίθι, Ηράκλειο, Χάνια, Σάμος, Σύρος.
Η επιστολή του Συλλόγου Δωδεκανησίων προς τον Υπουργό Εξωτερικών Νικ. Πολίτη της 4ης Αυγούστου 1918 επιχειρεί να απαντήσει σε δημοσίευμα του τύπου σχετικά με την επισιτιστική κατάσταση των προσφύγων, περιγράφοντας όσα βιώνουν με τα πιο μελανά χρώματα. Συγχρόνως τονίζει ότι το προσφυγικό ρεύμα είναι ιδιαιτέρως μαζικό, αφού, καθώς σημειώνει, νησιά όπως η Κάλυμνος και η Λέρος έχουν χάσει σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού τους. Οι δραματικοί τόνοι κυριαρχούν, σε μία προσπάθεια ίσως να μην υποτιμηθούν οι ανάγκες των Δωδεκανησίων προσφύγων σε μία περίοδο που η χώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση και οι προσφυγικές ροές στην Ελλάδα αυξάνονται.

Αθήνα, 4/17/Αυγούστου 1918

Εν Αθήναις, τη 4η Αυγούστου 1918
Προς την Α.Ε. τον Υπουργόν των Εξωτερικών
αξιότιμον κύριον Νικόλαον Πολίτην

Ενταύθα

Εξοχώτατε.

Ο Σύλλογος των Δωδεκανησίων μη δυνάμενος υπό της προληπτικής λογοκρισίας να διαψεύση κατηγορηματικώς και μετά σχετλιασμού τα σήμερον εν τη εφημερίδι "Πατρίς" δημοσιευθέντα, "ότι παρά τας κυκλοφορούσας πρό τινος φήμας εν σχέσει προς το ζήτημα του επισιτισμού των Δωδεκανησίων, η εν ταις νήσοις ταύταις κατάστασις από απόψεως επισιτιστικής είνε αρκούντως ενθαρρυντική κλπ.", λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρωμεν Υμίν, ότι πάντα ταύτα είνε κακόβουλοι ανακρίβειαι, σκοπόν έχουσαι να στραγκαλίσωσι τελειωτικώς την Δωδεκάνησόν μας.

[…]

Η κατάστασις εις τας Δωδεκανήσους είνε κρίσιμη και απελπιστική. Εάν δε τις επισκεφθή αυτάς και ιδή τας φυλακάς της πάσας ανεξαιρέτως πλήρεις γυναικών, διότι είπον ότι πεινώσι τα τέκνα των ή δι' άλλας παραπλησίους αιτίας, θα αντικρύση την φρικτήν εικόνα ενός λαού, όστις από πολλών μηνών ευρίσκεται προ του φρικτού διλήμματος, ή ν' αποθάνη τον μαρτυρικώτερον των θανάτων, τον εκ πείνης παρά την εστίαν του, πλησίον των τάφων των τέκνων και των γονέων του, ή εγκαταλείπων παν ό,τι ιερώτερον μετά τον Θεόν έχει εν τω κόσμω, την πατρίδα του, ν' αναχωρήση ράκος πλέον ή άνθρωπος, σκιά μάλλον και άθροισμα οστών μετά κόπου κινουμένων ή ζωή οιαδήποτε.

Η πείνα δε και κυρίως η πείνα μετά των πιέσεων, των διωγμών, των φυλακίσεων και την επίμονον εκρίζωσιν παντός ιερού και ηθικού ηνάγκασαν τους Δωδεκανησίους κατά χιλιάδας να εγκαταλείψωσι τας πατρίδας των και πρόσφυγες να ζητήσωσιν άσυλον και ξενίαν εις τα ακτάς της ελευθέρας πατρίδος, εις την Πάρον, την Νάξον, την Αμοργόν, την Μύκονον, την Εύβοιαν, την Κρήτην, την Θεσσαλονίκην, αυτόν τον Πειραιά. Η υπό της πείνης αθρόα αύτη έξοδος των Δωδεκανησίων μικρού δειν να ερημώση τελείως τας Δωδεκανήσους∙ τα δύο τρίτα του πληθυσμού των οποίων ή απέθανον εκ της πείνης και των στερήσεων ή εγκατέλιπον αυτάς και πρόσφυγες ήλθον εις την ελευθέραν Ελλάδα. Τούτου ένεκα η νήσος Κάλυμνος, ήτις είχεν αρχικόν πληθυσμόν 26.000, ότε το πρώτον κατελήφθη υπό της Ιταλίας, ήδη κατά την τελευταίως διενεργηθείσαν απογραφήν δεν έχει ειμή μόνον 8.250 κατοίκους! Η νήσος Λέρος, ήτις ηρίθμει αρχικώς περί τους 8.000 κατοίκων, ήδη περιλαμβάνει μόνον περί τους 2.500! Η αυτή δε ερήμωσις παρατηρείται εις πάσας ανεξαιρέτως τας Δωδεκανήσους.

Εάν ερωτήσητε, Εξοχώτατε, τον πρώτο τυχόντα Δωδεκανήσιον, άνδρα, γυναίκα ή παίδα, τον οποίον θα συναντήσητε εις τας οδούς των Αθηνών, του Πειραιώς ή των νήσων, όπου κατά χιλιάδας ευρίσκονται πρόσφυγες και ως κατάλογον επισυνάπτομεν, θ’ ακούσητε αμέσως και λεπτομερώς όλην την τραγικήν αλήθειαν από τα πικραμμένα και μαρτυρικά χείλη των.

Αλλά μήπως δεν δυνάμεθα ν’ αποδείξωμεν και να επιδείξωμεν αμέσως την όλην απαισίαν και μαρτυρικήν κατάστασιν της Δωδεκανήσου, επισκεπτόμενοι μετά επισήμου προς τούτο συσταθησομένης Επιτροπής και επιδεικνύοντες τους πρώτους μέλλοντας να έλθωσιν εκ των Δωδεκανήσων επιβάτας, οποθενδήποτε της Δωδεκανήσου και εάν προέρχωνται ούτοι; Οπότε πάντες θ’ αντικρύσωσιν την απαισίαν της πείνης μορφήν εις τους εξηντλημένους, πειναλέους, οιδηματικούς και καταβεβλημένους υπό της πείνης Δωδεκανησίους.

Και οι πλείστοι μεν τούτων θα είνε ωχρότατοι, οστεώδεις, λιπόσαρκοι, άλλοι θα είνε ετοιμοθάνατοι, ενώ άλλοι θα είνε πρισμένοι, δεν θα δύνανται να εγερθώσιν, ανεγειρόμενοι θα έχωσι σκοτοδινίας, λιποθυμίας, ίλιγγον και θα παρουσιάζωσι όλα τα συμπτώματα της πείνης, της πείνης, της απαισίας πείνης.

Όντες έτοιμοι, Εξοχώτατε, να παράσχωμεν Υμίν άπαντα τα μέσα προς άμεσον εξέλεγξιν και ανεύρεσιν της τρομακτικής αληθείας της μαρτυρικής της Δωδεκανήσου καταστάσεως, διατελούμεν Υμίν μετά βαθυτάτου σεβασμού.

ο Πρόεδρος
Dr Σκεύος Ζερβός

ο Ταμίας
Πάρ. Ρούσσος

ο Γεν. Γραμματεύς
Γ.Μ. Οικονόμος


Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής, Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα 1912-1943. Αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, Ρόδος, 1998, σσ. 277-278.

• 1913-1922
• Κακουχίες προσφύγων
• Πρόσφυγες πολέμου