Εργασίες κατασκευής ενός προσφυγικού οικισμού, 1923

Κινηματογραφημένο υλικό που απεικονίζει Σέρβους πρόσφυγες σε έργα στη Θεσσαλονίκη

6th August 2019

1923-1939

Εργασίες κατασκευής ενός προσφυγικού οικισμού, 1923

Ασπρόμαυρο βίντεο χωρίς ήχο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού. Στο βίντεο αποτυπώνεται η δημιουργία ενός προσφυγικού οικισμού από τη διαδικασία επιλογής του χώρου έως την ολοκλήρωση των σπιτιών. Ο συνοικισμός ξεκίνησε να κατασκευάζεται το Νοέμβριο του 1922 πίσω από το Εμπειρίκειον Άσυλον σε σχέδιο του πολιτικού μηχανικού και εργολάβου του Δήμου Αθηναίων Β. Πόγγη και ολοκληρώθηκε στις αρχές της άνοιξης του 1923. Ο συνοικισμός αποτέλεσε δωρεά του Ελβετού Βαρώνου ντε Ρέντινγκ-Μπίμπερεγκ, που είχε αναλάβει την αρωγή 300 χιλιάδων προσφύγων στην Ουγγαρία τα προηγούμενα χρόνια. Ο συνοικισμός αποτελείτο από 156 δωμάτια και σύμφωνα με δημοσίευμα του "Ελεύθερου Βήματος" θα μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 2.000 άτομα. Πιθανότατα αποτελείτο από 156 οικήματα με 312 δωμάτια, που αν σε κάθε δωμάτιο διέμεναν 6 άτομα δικαιολογείται η χωρητικότητα των 2.000 ατόμων. Συγχρόνως ανεγείρονταν καταστήματα εντός του συνοικισμού, όπως αρτοποιεία, μαγειρεία, πλυντήρια, ταπητουργεία και υφαντήρια και θα λειτουργούσε και ένα ιατρείο. Η ύδρευση του συνοικισμού θα γινόταν από το Ανδριάνειο υδραγωγείο.
Στο βίντεο υπάρχουν πλάνα από τις φάσεις δημιουργίας του: από την επιλογή του χώρου από τους υπαλλήλους των αρμόδιων υπουργείων πιθανότατα, τις εργασίες διαμόρφωσης του εδάφους και των υποδομών σε δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, και το σταδιακό χτίσιμό των σπιτιών με τούβλα, την τοποθέτηση των κουφωμάτων και της στέγης. Στη διαδικασία δημιουργίας του συνοικισμού εργάστηκαν Έλληνες και Αρμένιοι πρόσφυγες, που πιθανότατα στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν σε αυτόν, πρακτική ιδιαίτερα διαδεδομένη για την εποχή.

«Προσφυγικοί Συνοικισμοί», Ελεύθερον Βήμα, 14/01/1923
Προς θεραπείαν του προσφυγικού ολέθρου έδωσαν και εξακολουθούν να δίδουν χρηματικά βοηθήματα οι Έλληνες της Αμερικής. Η χρηματική βοήθεια των Ελλήνων της Αμερικής αποστέλλεται εις τον ένδοξον ναύαρχον κ. Παύλον Κουντουριώτην, ο οποίος εργάζεται χωρίς θόρυβον, με συγκίνησιν και στοργήν διά την ανακούφισιν των προσφύγων. Εκτός των άλλων βοηθειών, απεφασίσθη, ως γνωστόν, η κατασκευή διαφόρων προσφυγικών συνοικισμών πέριξ των Αθηνών, εις τους οποίους θα εγκατασταθούν πολλαί προσφυγικαί οικογένειαι προ της ανοίξεως. Διά της δημιουργίας του προσφυγικού συνοικισμού λύεται το ζήτημα της στεγάσεως και επέρχεται η αραίωσις του πληθυσμού, πράγμα σπουδαιότατον διά την δημοσίαν υγείαν της πρωτευούσης.
Το ανθρωπιστικόν έργον του Ναυάρχου παρακολουθούν με πολύ ενδιαφέρον και αι ξέναι ενταύθα προσφυγικαί αποστολαί και οργανώσεις και δεικνύουν θερμόν ενδιαφέρον διά τα αποτελέσματά του. Απόδειξις αυτού είναι η γενομένη προ μηνών δήλωσις του ευγενούς Ελβετού Βαρώνου ντε Ρέντινγκ-Μπίμπερεγκ, ότι θ’ ανελάμβανεν ευχαρίστως την ανοικοδόμησιν και επίβλεψιν ενός συνοικισμού προσφύγων. Ο ναύαρχος κ. Κουντουριώτης και η μετ’ αυτού συνεργαζομένη επιτροπή εδέχθησαν την πρότασιν και εχορήγησαν τα χρηματικά μέσα διά την πραγματοποίησιν του ανωτέρω σκοπού.
Ο βαρώνος ντε Ρέντινγκ-Μπίμπερεγκ, άνθρωπος εξαιρετικής ικανότητος, γνωστός εις την Ευρώπην διά τα αλτρουϊστικά αισθήματα και την πείραν του, λόγω του έργου του εν Ουγγαρία, όπου Περιέθαλψεν επί διετίαν 300 χιλ, προσφύγων, ανέλαβε από του παρελθόντος Νοεμβρίου την οικοδόμησιν ενός συνοικισμού όπισθεν του Εμπειρίκειου. Επεσκέφθην προχθές τον συνοικισμόν και έμεινα ικανοποιημένος από την συντελεσθείσαν μέχρι σήμερον εργασίαν. Επί του σχεδίου του πολιτικού μηχανικού και εργολάβου του Δήμου Αθηνών κ. Β. Πόγγη ανοικοδομήθη εις τον όπισθεν του Εμπειρικείου ασύλου χώρον ο προσφυγικός συνοικισμός, ο οποίος έχει 156 δωμάτια και θα δύναται να στεγάση περί τα 2.000 άτομα. Συγχρόνως ανεγείρονται ιδιαίτερα διαμερίσματα, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως αρτοποιεία των προσφύγων, μαγειρεία, πλυντήρια, θα λειτουργήση εν ιατρείον και εργαστήρια ταπήτων και δαντελών, η δε ύδρευσις των θα γίνεται εκ των διερχομένων εκείθεν υδάτων του Ανδριανείου υδραγωγείου. Η ανοικοδόμησις του συνοικισμού με Έλληνας και Αρμενίους εργάτας πρόσφυγας ευρίσκεται προς το τέρμα του και ελπίζεται ότι εις το τέλος του τρέχοντος μηνός θα παραδοθή εις τους εκπατρισθέντας από την Τουρκικήν αγριότητα πρόσφυγας. Η εγκατάστασίς των με κάποιαν άνεσιν εις την νέαν των στέγην θ’ αποτελέση την πρώτην και σταθεράν βάσιν της ησυχίας των και δυνηθούν ούτω ν’αναπτύξουν την δραστηριότητά των και ν’ ανεύρουν μονίμους εργασίας.
Από υγιεινής απόψεως η τοποθεσία του νέου συνοικισμού είνε εντελώς εξαιρετική και όσοι πρόσφυγες εγκατασταθούν θα ευγνωμονούν όλους εκείνους, Έλληνας και ξένους, οι οποίοι διά των κόπων και μόχθων των προσφέρουν την πολυτιμοτέραν βοήθειαν. Την στέγην.
Μ.Ρ.